Манай улсад хүүхэд өсгөх нь

Төрөх: 

Мөнгөгүй л бол үхэхээр болсон байна Монголд. Улсын эмнэлэгт насаараа төлсөн эрүүл мэндийн даатгалаараа үнэ төлбөргүй төрж байгаа нэртэй боловч, эмч ажилчдын гар хөлийг зохих шан харамжаар цайлгахгүй бол (эх барьсан эмчдээ 200,000 гээд доошоо явна) төрөхийн орон дээр эмчдээ тоогдохгүй үхэж ч мэдэхээр болжээ. Дээрээс нь элдэв эм тариа хангамжийн зүйлсийг 100% өөрсдөө гаднаас хангаж байж эмчлүүлнэ. Тэр дорхноо мөнгөө хурааж байгаад төлбөртэй хувийн эмнэлэгт нь төлдөг юмыг нь албан ёсоор төлөөд санаа амар төрсөн нь дээр болж. Бас төрөх эмнэлгийн хүрэлцээ муу болохоор ачаалал арай дэндүү их. Улсаас шинээр ганц ч төрөх эмнэлэг барихгүй юм.

Хүүхдийн эмчилгээ асаргаа: 

Монголд хүүхдийн эмнэлэг маш хэцүү байна. Ядаж байхад Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол дээд цэгтээ хүрчихсэн болохоор нялх нярай хүүхдүүд өвөлдөө амьсгалын замын өвчин тусалгүй, бүр тэр нь хүндрэлгүй өвлийг давдаг тохиолдол огт байхгүй болсон. Ганц ханиад хүрлээ гэхэд эм тан нь маш үнэтэй. 3 жилийн өмнө хоолой нь өвдөхөд авч өгдөг байсан антибиотикийн үнэ 2 дахин нугарсан байх жишээтэй. Тэгээд авч өгөхөөс өөр аргагүй. Өвөл болохоор аптек эмийн санд уртаас урт оочер. Хэдэн ядарсан ард түмэн нь үнэтэй эм танд хамаг байдгаа өгч дуусна. Тэгээд өвдөхгүй байхын арга байхгүй. Аймшигтай агаартай болохоор хүүхэд өвдөхөөс өөр аргагүй. Өвдөөд бүр хүндрээд эмнэлэгт очихоор эмнэлэгт нь багтахгүй, ачааллаа дийлэхгүй, нэг орон дээр 2 ээж хүүхэдтэйгээ зөрөлцөж унтдаг, газраар гудсаа дэвсчихсэн хэвтэж байгаа гэх мэт дүр зураг угтана. Ганц нэг хүүхдийн эмч нар хувийн эмнэлэг байгуулчихсан, төлбөр нь гэж хаданд гарчихсан, нэг үзүүлэхэд 30,000, дахиад ирээд үзүүлсэн ч тэрийгээ л төлнө. Ямар ч хямдрал, харж үзэх гэдэг ойлголт байхгүй. Тэгээд эм бичнэ, нөгөө эмнүүдийг нь авахаар 50-80,000 төгрөг элбэг болно. Ямар ч даатгал үйлчлэхгүй.

Хүүхдийн сургууль цэцэрлэг:

Ёооё энэ ёстой бас л бөөн стресс. Улсын цэцэрлэг үнэгүй боловч олдоц муу, анх бүртгүүлэхэд 8 сард эцэг эхчүүд гадаа 4 хоног хонон өнжин оочёрлож байж хүүхдээ бүртгүүлсэн гэсэн. Тэгээд нэг ангид 50 хүүхэд 2 багштай. Хувийн цэцэрлэг сарын 250 мянгаас төлбөр нь эхэлнэ, дээшээ тэгээд явж өгнө дөө 500$ төлбөртэй ч бий. Улсын цэцэрлэгийн багш нарын нэг юмыг ойлгохгүй юм. Хөөрхий муу асрагч багш л өдөржингөө баасан шээсэн асгасан цутгасан хамаг юмтай нь хутгалдаад ангийн багш нь гээд өндөр өсгийт бариу палаажтай хүүхэн ер нь ганц удаа хүүхэд тэвэрдэг юмуу гэмээр ярвайсан царайтай нөхөр сууж байх юм. Гэтэл япон солонгос хятадад цэцэрлэгийн багш гэдэг хормогч зүүж биеийн тамирын хувцас пүүз өмсөөд өдөржин тэврэхийг нь тэвэрч үүрэхийг нь үүрээд арчилж халамжлахаа ч хийгээд зургаа ч зураад юмаа ч бичүүлээд хичээлээ ч заагаад л явж байдаг юм.

Японд байхад манай 2 өөрсдөө сургууль руугаа гүйгээд явчихна, сургууль нь үнэ төлбөргүй, би зөвхөн өдрийн хоолны мөнгийг нь л төлдөг байлаа, бүр тэр нь хүртэл хөнгөлөгддөг байсан гээч. Сургууль нь тэгээд ямар сайн чанартай сургалттай, ямар олон талын мэдлэг мэдээлэл өгдөг байлаа даа. Нэмэлтээр сургуулиас гадуур өөр дугуйланд явуулж болно, тэд нар нь мэдээж үнэтэй, гэхдээ бас ч гэж боломжийн, байрлал нь ихэнх нь гэрийн ойр орчимд хүүхэд өөрсдөө гүйгээд оччихоор байдаг байлаа. Сургууль, дугуйлангаас гадна мэдлэгт чиглэсэн мэдээллийн эх сурвалж хаа сайгүй, тв-гээр дандаа шинжлэх ухааны үндэслэлтэй танин мэдэхүйн нэвтрүүлгүүд гарна, номын сан нь үнэгүй бас хаа сайгүй, музей нь гайхалтай гоё, элдэв мэдээллийн арга хэмжээнүүд их болно (гамшгаас хамгаалах үзүүлэх сургалт гэх мэт). Харин би энд одоо 2 хүүхдийн боловсролын асуудлаар толгойгоо өвтгөж сууна. Улсын сургууль маш их хүүхэдтэй ачааллаа дийлэхгүй тул нэг хүүхдэд ногдох багшийн хүртээмж 1/50 харьцаатай дунджаар. Ангид 50 хүүхэд бужигнаад байхаар хүүхэд юу сурах уу, багш хүүхэд бүрт хүрч ажиллаж чадах уу. Гадны нэг боловсролын мэргэжилтэн манай улсын сургуулийн бага ангид 50 хүүхэд сурдагийг харчихаад "Энэ бол эмгэнэл. Хүүхэд ийм нөхцөлд юу ч сурахгүй. Том биеийн тамирын зааланд баахан хүүхэд оруулчихаад дунд нь үсэг бичсэн цаас шидчихээд за өөрсдөө сур наадхаа гэж байгаатай яг адил нөхцөл" гэсэн юм гэсэн. Тэгээд нэг ангид цөөхөн хүүхэд сурдаг гэдгээр нь хувийн сургууль яалтч үгүй сонгох болж байгаа юм. Хүмүүс баян тарган, мөнгөө багтааж ядсандаа хүүхдээ хувийн сургуульд өгөөд байгаа юм биш шүү дээ. За тэгээд хүмүүсийн зовлон дээр бизнес хийж байгаа аятай хувийн сургуулиудын төлбөр гайхамшигтай өндөр шүү дээ. Жилийн 15,000 долларын төлбөртэй сургууль байна (Тэгээд бүр энийгээ гайгүй байна гэж ярьцгааж байгаан шүү, хэсэг бүлэг хүмүүс). Мань мэт нь мэдээж ийм сургууль мөрөөдөөд ч дийлэхгүй нь ойлгомжтой. За нэг гайгүй төлбөртэй сургууль олоод өгчихлөө гэж бодъё. Тэгээд өглөө орой бүр хүүхдээ зөөнө шүү дээ. Элдэв дугуйлан секцэнд хүүхдээ оруулъя гэвэл сарийн 150-350,000 төгрөг төлнө, бас хэн нэг хүнээр зөөлгөнө. 

Би ер нь их стресстэй байгаа бололтой. Жаахан тайвшраадхая.

Хөл нүцгэн хүүхэд

Японд очоод харсан нэг зүйл намайг их гайхшруулдаг байв. Ээж нар нь 0-1 насны нялх хүүхдүүдээ дандаа хөл нүцгэн авч явдаг байв. Зун бол яахав ойлгохсон, харин өвөл дээгүүрээ зузаан куртка өмсгөсөн мөртлөө доогуур нь нимгэн дан оймстой тэргэн дээр нь суулгачихсан эсвэл тэврээд явж байдаг байлаа. Хүүхэд нь хөлнөөсөө даараад ханиад томуу хүрээд хоолой ам нь өвдчихдөггүй юм байх даа гэж боддог байв. Манай хүү хүртэл япон цэцэрлэгт явдаг байхад авах гээд очиход дандаа хөл нүцгэн хүйтэн шалан дээр сууж байдаг байсан юм. Цэцэрлэгийнх нь бүх хүүхэд хөл нүцгэн, оймс ч байхгүй. Тэгээд би бушуухан хүүхдийнхээ зузаан оймсыг өмсгөөд доороосоо даарчихлаа, өдөржингөө ингэж хүйтэн шалан дээр хөл нүцгэн байсан юмуу гэж үглэж байгаад авч харьдаг байв. Манай хүн нэг удаа "Эд нар хүүхдээ дандаа хөл нүцгэн байлгах юм, нэг учиртай л байх даа" гэж байлаа.
Гэтэл хадам ээжтэй ярьж байтал яриан дундуур солонгос ээж нар бас хүүхдэдээ багад нь огт оймс гутал өмсгөдөггүй, хөл нүцгэн л тэвэрчихсэн явж байдаг гэж сонслоо. Бас манай хамаатны охин хүүхдэдээ ерөөсөө оймс өмсгөхгүй, зузаан хувцаслахгүй лагерь дээр тэврээд яваад байдаг байсан юм. Хүүхэд чинь даарчихлаа гэсэн чинь "Манай япон бэр эгч хөл нүцгэн өсгөөрэй гэсэн" гэж байна.
Ингээд энэ нэг л учир жанцантай болоод явчихаар нь сонирхоод судлаад байсан чинь Японд дээр үед ханиад хатгаа хоолойн өвчин буюу ангина маш их байж л дээ. Тэгээд хүүхдийн эмч нар цуглаад судалгаа хийж байгаад улс даяараа нэг зөвлөмж гаргасан байна. Тэр нь юу вэ гэхээр "Хүүхдийг төрснөөс нь хойш хөлийг нь зузаалж болохгүй. Хөл нүцгэн байлга. Тэгвэл хүүхэд чинь ханиад хүрэхгүй, хатгаа болохгүй, хоолой нь хэзээ ч өвдөхгүй" гэдэг болсон гэнэ. Учир нь нялх хүүхэд өөрийгөө дулаацуулах байгалийн чадвартай байдаг бөгөөд ялангуяа хөл нь их халуун илч ялгаруулж байдаг юм гэнэ. Түүнийг нь боож баглаад байхаар өөрийгөө хамгаалах дулаацуулах байгалийн чадвар нь буураад /өөрөөр хэлбэл дархлаа нь буураад/ элдэв өвчинд өртөмтгий, хоолой нь өвдөмтгий болчихдог юм байна. Ер нь нялх хүүхдийг нэг их зузаалах хэрэггүй байдаг юм гэнэ. Мэдээж өвлийн хүйтэнд нимгэн хувцастай авч яв гэсэн үг биш л дээ. Гэхдээ зуны орой, хавар намар гэх мэт үед бид чинь болж өгвөл хүүхдээ даарчихлаа гээд л хувцсыг нь барьж гүйгээд зузаалаад байдаг, тэр чинь буруу гэж байна шүү. Хүүхдийг өөрөөсөө нэг хувцсаар нимгэн хувцаслаж бай гэсэн.
Манай монголчууд ч гэсэн дээр үед зун хүүхдэдээ огт гутал өмсгөдөггүй, намар бүүр орой болтол гутал гаргаж өгөхгүй, даарсан хүүхдүүд үхрийн шээсэн газар дээр гишгэж хөлөө дулаацуулдаг байсан тухай ном зохиолоос зөндөө л уншиж эмээ өвөөгөөсөө сонсож байсан. Бас зун өглөөний шүүдэр дээр хүүхдээ алхуул тэгвэл хоолой нь  өвдөхөө болино гэж хүмүүс ярьцгаадаг /Ганц өглөө алхуулаад нэмэргүй байх л даа. Зунжингаа өглөө хүйтэн шүүдэр дээр хөл нүцгэн гүйгээд байх хэрэгтэй юм шиг байгаан/. Тэр чинь их учир жанцантай байжээ одоо бодоход.
Хүүхэд эрүүл өсгөх энэ энгийн хэрнээ маш хэрэгтэй аргыг одоо ямар ч япон эмэгтэй, япон ээж мэддэг юм байна. Тийм болохоор 0-1 насны бүх хүүхэд нь хөл нүцгэн байсан байна японд. Гэтэл би яав. Доороосоо даарчихна гэж 2 хүүхдээ зузаан оймс гутал байнга өмсгөдөг байсан, гэртээ хүртэл хүйтэн шалан дээр гишгэлээ гээд л байнга тавчик юмуу зузаан оймс өмсгөнө. Үр дүнд нь манай хоёрын хоолой аймаар өвддөг. Өвлийг бол ер нь 2-3 удаа хоолой нь өвдөж байж давна шүү дээ. Одоо тэгээд дээрх аргыг мэдсэнээс хойш гэртээ "Наад оймсоо тайлж хая. Хөл нүцгэн бай" гэж орилдог болсон. Аав нь паар ирээгүй гэрт хүйтэн байхад хүүхдүүд доороосоо даарчихна гэхээр нь битгий дэмий юм ярь, ингэж байж дархлаатай болно гэж загначихаад сууж байгаа. Дахиж хэрвээ хүүхэдтэй болвол ёстой хөл нүцгэн л өсгөе гэж бүр бат бодлоо.

Эвгүй асуултууд

Батзулын бичсэнийг үзээд надад ч бас иймэрхүү эвгүй асуулт ирж байсныг санав. Хамгийн дургүй хүрмээр, хариулахад ч хэцүү, бүр зарим тохиолдолд зэрлэг бүдүүлэг асуултуудыг доор сийрүүлэв. Ер нь хичнээн дотно найз байсан ч гэсэн иймэрхүү юм асуух нь өөрийгөө хэр бүдүүлэг хүн бэ гэдгээ хэлчихэж байгаа юм л даа.
- Ажил чинь ямар юм? Чи тэгээд яг юу хийдэг юм? /Би ажил дээрээ яг юу хийдгээ нэгбүрчлэн тоочих ёстой юу? Намайг ер нь яаж яваад ажилд орчихсон юм бэ гэж басамжлаад байгаа ч юм шиг ийм асуултанд би аймаар дургүй ээ./
- Цалин чинь хэд юм? Яг хэдийг гар дээрээ авдаг юм? /Хүний цалин орлогын мэдээлэл хүн төрөлхтний түүхэнд нууц байсаар ирсэн, байх ч болно гэж боддог юм шдээ. Гайгүй орлого олоод амьдрал нь гайгүй бол харах нүдэн дээр л мэдэгдэх байлгүй дээ. Ингэж хүний цалинг шууд нэхэж асуухыг би лав бүдүүлэг гэж боддог, хичнээн дотно найз ч байсан/
-Нөхөр чинь юу хийж байна, гэртээ л суугаад байна уу? Ажил хий гэж хэлээч. /Надад ингэж хэлбэл шууд доромжлол гэж үзнээ би лав. Юу хийдгийг нь хэлэхийг хүсэхгүй байж болно шд./
-Танай Монгол улс ер нь Хятадтай муудвал эдийн засгийн хувьд амьд гарч чадах юмуу? /За энэ бол бүр улс гүрнээр нь доромжилсон асуулт байсан. Өмнөх ажил дээр нэг дадлагын оюутан солонгос асууж байлаа./
-Яасан том хүүхэдтэй юм бэ? Чи 10 жилээ төгсөөгүй байхдаа хүүхэд гаргачихсан юм биш үү? /Ийм бүдүүлэг дүгнэлт сонсож л байлаа ккк/
-Ямар гоё палааж өмсчихсөн юм бэ? Наадхаа хаанаас авсан юм? Хэдээр авсан юм? /Ёоё, за бүр очиж очиж хүлээн авалт ёслолын үйл ажиллагаан дээр ингэж өмсөж зүүснийг хэдээр авсан гэж асуудаг шулуухан гартай таарч л явсан юм байна. Монгол хүн биш байсан л даа сонин нь./ 
-Та хоёр 7 хоногт хэдэн удаа сексдэж байна? /Ийм асуулт сонссоон сонссон хахаха. Шууд идэж байсан хоолоо амнаасаа унагаасан. Ядаж байхад хоол идэж байсныг хэлэх үү/
Хэдийгээр надад тохиолдоогүй ч яг зэрэгцээд хамт сууж байгаа найзаас минь нэг хүн шууд "За хэзээ нөхөрт гарах гэж байна? Нөхөр олдохгүй байна уу?" гэж асууж байлаа. /Эмэгтэй хүнийг нас хүйс, гадна үзэмж, гэр бүлийн байдал, ер нь ямар нэг байдлаар нь ингэж шууд доромжлох нь ёстой аймаар бүдүүлэг хүний үйлдэл мөн үү мөн./

Хичээлийн шинэ жилийн талаар

яаж дуугүй байхав дээ бас хэдэн үг хэлээд авъя. Зунжингаа үглэж дуулж хэрүүл хийн байж хийлгэсэн зуны даалгаврыг нь үнэндээ хүний урманд шалгах байтугай дурсаа ч үгүй гэсэн багш нь. Хүүхдүүд шал урамгүйхэн л байгаа. "Багш шалгахгүй байна лээ шдээ, тэр даалгаврыг чинь, үзэхгүй байна лээ" л гэцгээгээд байх юм. Багш нарт нь хэлж сануулдаг юм билүү ч гэж бодов.
Яг үнэнийг хэлэхэд монгол сургуулийн сургалтын арга барил, стандарт, багш нарын зан харьцаа японтой харьцуулахад хэтэрхий аймшигтай байнаа. Очиж очиж японтой харьцуулах нь утгагүй хэрэг боловч, наад захын авч хэрэгжүүлж болмоор, сургалтын арга барилдаа шууд хуулаад хэрэгжүүлчихэж болмоор юм зөндөө байгаа байхгүй юу. Жишээ нь, манай монголд бага ангийн багш нар яагаад өндөр өсгийт, мини юбка, энгэр цээж нь задгай бариу цамц өмсөөд байдгийг ерөөсөө ойлгохгүй юм. Багш нарын хувцаслах стандарт гэж ер нь байдаг юм болов уу. Тэгээд даалгавар өгсөн л бол түүнийгээ яс шалгаад, хүүхдэд хариуцлага гэж юмыг мэдрүүлмээр юм. Тэгээд бас 10 жилийн сургуулиуд нээлт гэж нэг их сүртэй баяр хийдэг болчихож. Болсон болоогүй жүжигчид дуучид авчирч гадаанаа томоо тайз засаад л бөөн тоглолт хийчих юм. Яахав бүтэн жилийн хичээлийн шинэ жилийн нээлт ганц удаа болно гэж өндөр ач холбогдол өгч байгааг ойлгож байна, гэхдээ ийм жүжигчид дуучид авчирч тоглуулах хэрэг байдаг ч юмуу үгүй ч юмуу. Бас сургуулиуд хоорондоо ийм нээлтийн арга хэмжээгээрээ өрсөлдөөд байдаг бололтой. Манай нээлт дээр тэр ирж дуулсан, танай нээлт дээр энэ ирсэн гэх мэтээр ярьдаг юм шиг байгаан. Тэрний оронд сургуулийнхаа өөрсдийн хүүхдүүдийн номер бэлдээд үзүүлбэл ямар хөөрхөн байх бол. Эцэг эхчүүд ч ийм аятайхан сургуульд хүүхдээ өгөх гэж байна гээд сэтгэл нэг л хангалуун байх байлгүй.
Оюутнуудын талаар бас хэдэн үг хэлэхэд: Манай хүүхдийн сургуулийн хажууд их сургууль байдаг болохоор оюутнууд их байдаг юм. Хэдийгээр сайхан хувцаслаж сайхан харагдах нь тухайн хүний эрх боловч, оюутан охидууд гадсан өндөр өсгийт, торон палааж, мини юбкатай /яг л нэг хүлээн авалт, парти, үдэшлэгт очих гэж байгаа юм шиг/ хувцаслачихсан их сургууль руу хичээлдээ орж байх нь надад лав сайхан харагдахгүй юм.
Энэ жил доллар төгрөгийн ханш өссөнөөс болоод импортоор орж ирдэг юм болохоор хичээлийн хэрэглэлийн үнэ найгүй нэмэгдэж. 2 хүүхдийн үзэг бал харандаа шугамхан төдий юм цуглуулахад 300,000 элбэг дуусчихсан. Тэгтэл хүмүүсийн цалин ямар нэмэгдсэн биш, ард түмэн ч хэдэн хүүхдээ бүлтэгнүүлэлгүй юмыг нь бэлдэх гэж хэрэндээ л бүсээ чангалж нилээн мөнгө зарсан байх гэж бодогдлоо. 
За ингээд нэг юм бичихээр шүүмжлээд л байх юм гэж бодож магадгүй. Болж бүтэж байгаа юм байнаа байна, хотын замууд их сайхан болж байна. Шинэ шинэ гоё уулзварууд, гүүр зам барьж байна. Сэлбийн голын эрэг лав их сайхан болчихсон байна лээ. Гоё гоё хоолны газрууд, сүлжээ ресторан кафе нээгдсэн байна. Үйлчилгээ нь давгүй байна билээ.

Гомдолтой байна!

Манай ажил дээр "Зөвлөх" гэдэг албан тушаалтай, салбарынхаа хувьд ёстой мэдэхгүй чадахгүй юм байхгүй маш өргөн мэдлэгтэй, үнэхээр 7 буудуулсан хашир чоно гэдэг шиг айхтар өвөө байдаг юм. Би уг нь түүнтэй гайгүй л харьцаатай байдаг байлаа. Байлаа ч гэж, байдаг гэж боддог байлаа. Хааяа би мэдэхгүй юмаа асуухаар уриалгахан нь аргагүй хэлээд л өгдөг байсан юм. Гэтэл нэг асуудал гарч ирэв ээ.

Солонгос драм

Яасан ч олон тв суваг вэ, ядаж байхад бүгдэнгээр нь солонгос драм гарах юм. Уг нь би гэр бүлийн хэрүүлтэй драм үздэггүй л дээ, гэмт хэрэг мөрддөг драм бол үздэг ээ үздэг. Гэхдээ рс дээр юм хийж байхад хажууд тв-гээр нэг юм гараад байхаар яах ч аргагүй чихэнд сонсогдоод байх юм. Тэгээд бодлоо л доо. Пээ энэ солонгос аав ээж нар яасан аймаар хүүхдийнхээ амьдралд оролцдог юм бэ, бас хадам ээж болгон нь бэрээ заавал дарамталж зарцалж гэрийнхээ хамаг ажлаа хийлгэж суух ёстой юм шиг байгаамаа, кино болгон дээр л нөхөр нь өөр хүнтэй яваад байх юм, тэрнээс үүдсэн хэрүүл. Иймэрхүү зүйл байнга, орой болгон, суваг болгоноор гараад байхаар хүмүүсийн сэтгэл зүйд яаж нөлөөлдөг нь бүү мэд. Ямар ч байсан олигтойгоор л нөлөөлөхгүй байх. Хүүхдүүд хүртэл үзээд байна шдээ үүнийг чинь. Манай 2 лагерь яваагүй гэртээ өнжсөн өдрөө орой ажил тараад ирэхэд иймэрхүү драм тавьчихсан сууж байх юм. Санаатай үзэх гэж тавиагүй, зүгээр л тв-гээ асаагаад орхичихсон, өнөөхөөр нь ийм балай хэрүүлтэй юм гарч байгаа юм. ТВ-гийн урд суугаад үзэхгүй ч гэсэн ярьж хэлж байгаа үг нь сонсогдоод байгаа юм. Ядаж байхад яг орой 6-8 цагийн хооронд бүх суваг дээр иймэрхүү сериалууд урсчихна. 
Шинжлэх ухааны, мэдлэг мэдээллийн нэвтрүүлгүүдийн эзлэх хувь арай дэндүү бага юмаа энэ олон тв-нүүдийн эфирийн цагт. Тв-үүд тэгээд яаж эфирээ дүүргэж байна гэхээр нэг болсон болоогүй орчуулгатай солонгос драм, болсон болоогүй мэдээ, болсон болоогүй хүнтэй хийсэн ярилцлага, болсон болоогүй дэлгүүрийн бараа гартаа барьж байгаад рекламдсан бичлэгээр л дүүргэж байна.

Хямрал, цомхотгол

Хаа сайгүй ажилчдаа хоморголон халж байна. Халахаас ч өөр арга алга. Уул уурхайн компаниуд болон түүнтэй холбоотой бизнесийн байгууллагууд ямар ч ашиггүй ажиллаж байгаа тул одоо байгаа ажилчдынхаа 30-90 хувийг цомхотгож байж энэ хямралын давалгаанд дампуурчихалгүй үлдэх арга хэмжээ авч байна.
Манай улс уул уурхайгаас дэндүү хараат болчихож. Түүхий эдийн үнэ дэлхийн захзээлд савлангуут энд байгаа хэдэн компани хямраад л, түүнд нь бараа материал үйлчилгээ нийлүүлдэг дотоод гадаадын бөөн бөөн компани бас хямраад л. Ажлаасаа халагдаж байгаа хүмүүс тэдний гэр бүл үүнийг дагаад худалдан авах чадвар нь буураад, бас элдэв банкны зээлээ төлж чадахгүй болоод л. Тэгэнгүүт хүнс барааны жижиглэн худалдааны бизнес хямраад, банкнаас зээл авах хүн олдохоо байнгуут банк хямраад. Энэ бүгд чинь бүгдээрээ бөөн бөөн ажлын байрнууд, орлого байхгүй бол цалингаа тавьж чадахаа байна. Тэгээд л хямралын гинжин урвал цаашаа үргэлжилж нийгмийн бүх салбарт нөлөөлөөд байна.
Хямралд өртөөд байгаа нь нийгмээс шууд л харагдаад байна. ТВ сонингоор дүүрэн машин зардаг компаниудын бөөн бөөн урамшуулал амласан зарууд. Зээлийн хүсэлтэндээ дарагддаг байсан Хаан банк одоо бүр зээл аваарай гэдэг зар явуулдаг болчихож.
Манай улс уул уурхайн оронд аялал жуулчлал гэх мэт нөөц нь дуусдаггүй салбараа хөгжүүлэх юмсан. Уул уурхай бол яахав дээ, газрын хэвлий дэх нөөц дуусахад л гүйцээ. Тэгээд уул уурхайгаас орж ирж байгаа энэ түр зуурын мөнгөө боловсрол боловсрол бас дахин боловсролд зарцуулах юмсан.

Хариуцлага гэж алга

Хайран геологич сайхан залуу. Харамсаад барахгүй юм. Эндээс бөөн бөөн хариуцлагагүй үйлдлүүд харагдаж байгаа юм. Бидний хэнэггүй, хариуцлагагүй, арай дэндүү хариуцлагагүй байдлын нэг тодоос тод жишээ. Хөөрхийг ганцааранг нь харанхуйд цааш нь явуулж л байдаг, явж л байдаг. Олгой хаймаргүй, сансрын утасгүй хөдөө хээр явж л байдаг гэх мэт тоочоод баршгүй зөндөө зөндөө үүрэг хариуцлага.
Бас энэ эмэнд хордсон хүүхдүүдийн асуудал. Эмийн үйлдвэр нь яг ялгагдахгүй адилхан савлагаатай хийж л байдаг, өнөөхийг нь эмийн санч нь шалгаж үзэлгүй өгч л байдаг. Бүр нийтдээ 20 хэдэн хүнд ганц ч удаа зарж байгаа эм рүүгээ харалгүй өгсөн байгаа юм. Ядаж байхад тэр эмийн үйлдвэр нь яг нярай хүүхдүүд үзүүлдэг эмнэлгийн хажуу дахь салбарт "Танайд зөвхөн хүүхдийн тунгаар хийснээ л өгнө" гэчихээд нярай хүүхдийн тунгаар үйлдвэрлэсэн эмээ биш том хүний тунгаар үйлдвэрлэснээ очиж очиж өгчихдөг нь ч юу юм.
Бас нэг өөр сэдэв.
Машинд явж байгаа хүүхдүүдийг зориулалтын хүүхдийн суудалд суулгаж баймаар байна. Бүр тийм суудал заавал авч тавьж хүүхдээ суулгаж явахыг хуульчилдаг ч юмуу яадаг юм, хатуу арга хэмжээ авмаар байна. Ядаж хүүхдийн суудал авч өгч чаддаггүй юм бол доош нь сандалд суулгаж бүсийг нь зүүлгэж явмаар байна. Хүүхдээ машин дотор сул зогсоогоод явуулж байгаа, урд талын суудалд хүүхдээ өвөр дээрээ авч сууж байгаа хүмүүсийг хуга нуга торгоод өгөөчээ. Дараа нь гарч болзошгүй аймшигтай эрсдлээс одооноос л хүмүүст анхааруулж ойлгуулж сэргийлэхгүй юм бол ингээд л энэ чигээрээ хэнэггүй яваад л байвал яваад л байна. Тархинд нь хэлээд ойлгохгүй юм бол түрийвчтэй нь ярихгүй юу. Би лав замын цагдаа байсан бол хүүхэд нь машины цонхоор цухуйгаад явж байгаа, эсвэл урд талын суудал дээр хүүхдээ өвөр дээрээ авч суусан машин бүрийг зогсоогоод зад торгох байсан юм. Тэгвэл дараа нь ядаж хүүхдээ хайрладаггүй юмаа гэхэд торгуулахаасаа айгаад тэгэж явахаа болих байх.

Ажил дээрээсээ

бичиж байнаа. Ямар сонин юм бэ, ингээд ажлынхаа рс-нээс блог руугаа орох чинь. Манай ажлын рс-нүүд чинь бүгд ямар нэг сошиал медиа худалдааны сайтууд руу ордоггүй, тусгай програмтай эд байгаа юм. Тэгсэн өнөөдөр миний рс нэг л биш, ажлын имэйл про эд нар луугаа орохгүй мөртлөө facebook, youtube, blogspot гэх мэт бүх хориотой сайтууд руу ороод байх юм, нэг юм нь л болохоо байгаад ердийн рс болсон бололтой.
За тэр яахав, зав гарсан дээрээ хэдэн үг бичээдхэе.
Наадмаар лагерь дээрээ өнжлөө. Аваргатосон руу хэд хоног амраад ирсэн наадмын дараа. Хэдэн сайхан зураг дарсан. Гэрийн рс-нээс орохоор гоё зурагтай пост оруулъя /би зурагтай пост оруулна гэж их хулхидаж байгаагаа мэдэж байгаа, түмэнтээ уучил/.
Өсвөрийн хөлбөмбөгчин хүүхдүүд олон улсын тэмцээнээс хүрэл медаль хүртсэн байна шдээ. Ямар хөөрхөн юм бэ. Бүүр хайр хүрээд байх юм.
Ойрд олон улсын болон дотоодын мэдээ уншихаар дандаа нэг осол аваарын тухай байхаар блогтоо бас муухай юм бичмээргүй санагдаад тэр тухай огт дурсахгүй байгаа шүү. Тэртэй тэргүй их стресстэй нийгэмд амьдарч байж миний блогоос жаахан эерэг энерги авч байвал зүгээр юмуу гэж бодоод байгаа.
Аваргатосон дээр явж байгаад машинаа шаварт суулгаад чирүүлж татуулж байж гарсан шүү. Мотоциклтой нутгийн 2 залуу хажуугаар өнгөрөхдөө зогсоод хараад байлаа, тэгснээ унаагаа тавьчихаад бууж ирээд араас түлхээд өгч байгаа юм даа, нээх хөөрхөн. Тэгэж байтал удалгүй рашаанд явж байгаа баахан машинтай улс ирж зогсоод бүгд машинаасаа гарч ирээд түлхэх нь түлхээд тойрч зогсоод орилолдож сэтгэл санаагаар дэмжих нь дэмжээд, нэг жийптэй хүн нь урт олс гаргаж ирж татаад бүх эрчүүд нь гар бие оролцоод намайг татаж гаргав. Хичнээн их баярлав. Ингэж бөөн адал явдал болж арай гэж хотод ирсэн чинь манай хүн машин дээр нэг зурчихсан байна гэж хэл ам хийгээд би "Шавар дотроос амьд мэнд гараад уулын замаар төөрч үхэлгүй явсаар эсэн мэнд ирж байхад юун тэр ганц зураас манатай л" гэлээ хэхэ. Манай хүн ажил ихтэй яваагүй юм, би 2 хүүхэдтэйгээ машинаа бариад явсан юм.
Нэг хөгжилтэй юм ярих уу. Манай 2 хүүхэд аавыгаа Тоторо гэж дууддаг гэж хэлж байсан даа. Тэр Тоторо чинь ойн савдаг байхгүй юу. Сүүлдээ бүр өхөөрдөөд "Ойн савдаг аа. Савдаг аа" гэж хааяа тоглоомоор дууддаг байхгүй юу. Нэг удаа явж байгаад "... аав нь сандраад түнтэгнээд, бондогоноод..." гээд ярьж байсан чинь охин "Еэ хөөрхий дөө, манай бондгор савдаг бондогоноод ямар өрөвдмөөр байсан бол доо. Еэ хөөрхий дөө. Савдаг аа" гээд аавыгаа өрөвдөөд байхаар нь би барьцаад "Би ч бас сандарсан шдээ. Намайг яагаад хэлэхгүй байгаан" гэсэн чинь охин над руу нэг их том харснаа "Еэ хөөрхий дөө. Савдагийн эхнэр ээ" гэж авдаг юм. Ингээд би савдагийн эхнэр болов оо.
За явлаа. Дараа үргэлжлүүлье.

Гадаад төрхөнд татагдах сэтгэлзүй

Ийм нэг маш сонирхолтой судалгаа байхаар нь нааш нь аваад ирлээ. Хөөрхий эрчүүдийг сайхан бүсгүй рүү харц шидлээ гэж зэмлэх хэрэггүй байх нь байна шүү. Цаадуулын чинь генэнд нь ийм юм суучихсан байдаг болохоор өөрсдөө ч мэдэлгүй харчихаад байдаг байх нь кк. Бид ч бас өөрсдөө ч мэдэлгүй цаанаасаа л туръя гэж бодогдоод байдаг байх нь.

by memory-road

Эрчүүд эмэгтэйчүүдийн биений талаар эмэгтэйчүүд өөрсдөө мэдэхгүй зүйлийг “мэддэг”

Уран барималчид тэднийг урладаг. Яруу найрагчид тэднийг магтан дуулдаг. Жирийн эрчүүд ч тэднийг дээдэлдэг. Тооцоогоор америк эрчүүд жилд элсэн цаг шиг галбиртай буюу нарийн бэлхүүс, том таазтай бүсгүйчүүдийг харах гэж  3 тэрбум долларыг зардаг нь тогтоогджээ.

Минималист

Минималист гэж нэг загвар дизайны урсгал нэр томьёо байнаа. Элдэв чимэглэл, хээ хуар, гоёл, өнгө будгийг аль болох бага хэрэглэдэг.
Жишээ нь бараа бүтээгдэхүүний сав баглаа боодол дээр ингэж харагдана.

Ойрын сонин сайхан

Ажил гээд гүйсээр байтал 2 хүүхдээ агаарт гаргах гэдэг том ажил хоцрох гээд байх юм. Зуны 3 сардаа л агаарт гарч уушгиа цэвэрлэж, өвлийнхөө хүчилтөрөгчийг нөөцөлж авахгүй бол тэр их утааны саруудыг давна гэдэг хэцүү шүү дээ.
Найрамдлын захиалгаас хоцорчихсон. Онлайнаар зардаг болчихсон юм байна. Нээгдээд 30 минут дотор л бүх ээлжийнх нь бүх эрхийн бичгүүд нь дуусчихсан гэж байна. Тэгээд бусад зуслангууд бол 70,000-100,000 төгрөгийн хооронд байдаг юм байна. Харин хувийн зуслангууд бол 250,000-380,000 хооронд байна. Англи хэлний, спортын, оюун ухааны яадаг яадаг гээд зуслангууд байна. Гэхдээ арай л үнэтэй юмаа. 2 хүүхэд тэгээд 500,000-760,000 төгрөгөөр явах юмуу даа. Ганц хүүхэд бол яая гэхсэн, 2-р үржүүлэхээр чанга болчихоод байна. Та нар мэддэг аятайхан зуслан байвал хэлээрэй.
Ойрд хамаатны найз нөхдийн гээд олон гэр бүлд шинэ хүн нэмэгдэж байнаа. Энд тэндгүй л бөөн нярай, нялх, дөнгөж сууж байгаа, мөлхөж байгаа, хөлд орж байгаа бэйбинүүд байна.

Эх үрсийн баярын мэнд!

Энэ жилийн эх үрсийн баяраар хотоос зугтаж лагерь бараадлаа. 2 хоног лагерь дээрээ сайхан байлаа. Нөхрийн хамаатнуудын 5 айлын 20 хүн байв уу яав. Олуулаа байх нэг сайхан юм нь олуулаа бужигнаад инээд хөөр, тоглоом наадам, баяр баясал ихтэй, харин нэг муу тал нь идэж уусан аяга таваг нь дийлдэхгүй юмаа. Сүүлдээ дэлгүүр давхиж очоод баахан нэг удаагийн аяга таваг авчирсан нь нүдээ олсон сонголт боллоо.
Нөхрийн үеэл дүү япон хүүхэнтэй суусан юм. Тэд нар жилд 2-3 удаа монголд ирдэг юм. Хамгийн сүүлд цагаан сараар уулзснаас хойш монгол хэл нь жигтэйхэн сайжирчихаж. "Чи одоо юу ч ярьсан ойлгох уу?" гэсэн чинь "Аанхан" гээд толгой дохисон чинь эмээ "Өө за, хажууд нь хамаагүй юм ярьж болохоо байчиж" гээд хүмүүсийг инээлгэв. Япон хүүхнүүд нээрэн атаархмаар сайхан туранхай шүү. Балетчин болохоор тэгээд тарган байх ямар ч нөхцөл байхгүй юм дөө. Би тэгсэн чинь өнгөрсөн намар японоос ирснээс хойш бараг 5 кг таргалж байна. Одоо нэг жингээ үздэг электрон жин авсан, чихэрлэг идэх юмаа багасгаж, өөх тостой хоол болгоомжтой идэж жингээ барихгүй бол энэ арай л дэндэж байнаа. Ямар сайндаа "Японд байхад юу ч идээд таргалдаггүй байлаа, Монголд юу ч идсэн таргалаад байна" гэж нөхөртөө гомдоллож байхав.
Өвс ногоо дэлгэрээд мод бут ногоороод нэг мэдсэн гэв гэнэт зун болчихжээ. 2-хон долоо хоногийн өмнө цас орж байсан гээд бод л доо.

Зуслан яг ийм байна лээ одоо. Хаашаа л харна нов ногоон, хичнээн сайхан.

Агаар магаар гэж ёстой сайхан байнаа зуслан дээр. Ямар сайндаа япон бэртэй айлын 1 ойтой хүүхэд нь ирэнгүүтээ бүтэн 12 цаг тасралтгүй унтахав. Шөнө бие засах гэж гарсан манай 2 дээшээ харснаа "Пөөх ийм их од байдаг билүү тэнгэрт чинь" гэж мэл гайхаад хэхэ. Аав нь од дуранддаг дуран авч өгье гэсэн.
Жил ирэх тусам хүүхдийн бэлгийн сонголт чихэр жимснээс зайлсхийдэг, ядаж 50%-д нь ямар нэг ном, тоглоом, харандаа будаг гэх мэт хэрэгтэй зүйл хийдэг болчихож. Ажлын газраас өгсөн бэлэг манай 2-т жигтэйхэн их таалагдсан. Хүүд болохоор харвадаг нум сум, охинд шавраар аяга сав суулга хийдэг тоглоом.
5 сарын сүүлийн 2 хоног халуун сайхан байснаа яг 6 сарын 1нд нилээн хүчтэй салхитай сэрүүхэн, оройдоо бүр жигтэйхэн хүйтэн бараг амнаас уур гарах шахуу эрс хүйтэрсэн. Хойноос нэг хүйтэн урсгал манай улсаар дайраад өнгөрсөн бололтой.
Та нар ч гэсэн сайхан баярласан биз дээ. Бүх хөөрхөн бүлтийсэн алаг үрсдээ мөн ээжүүдэд нь "Эх үрсийн баярын мэнд хүргэе!". Тэднийгээ баярлуулах гэж чадлаараа гүйж яваа аавуудад нь ч бас баярлалаа гэж хэлье. Манай хүн найзтайгаа утсаар ингэж ярьж байна шүү 6 сарын 1нд,
- За сайхан баярлуулж байна уу?
-Мэнд ээ, сайхан баярлуулж байна оо. Чи бас сайхан баярлуулж явна уу?

За сайн сууцгааж байв уу?

Ногоохон нь урагшаа явчихаад ирлээ. Сонин сайхан жигтэйхэн их ээ хэхэ. Ирсэн чинь ажил гэж аймшигтай. Гэхдээ би бараг л урдаас ажлаа ч хийлээ, сургалтаа ч дуусгалаа, амраад ч авлаа бүгдийг нь л амжууллаа.
Миний очсон хот далайн эргийн маш цэвэрхэн жижигхээн хөөрхөн хот байлаа. Энэ хятадууд нээрэн зүлэг ногоо мод бутыг чинь тарина гэдгийг ёстой үзүүлж өгчээ. Хурдны замын хажуугаар хэдхэн жилийн өмнө зүгээр элсэн цөл байсан газрыг шувуу ч нэвтэрч гарахааргүй битүү ногоон шилмүүст ой болгочихсон байх юм. Бүр хүн дундуур нь явж чадахааргүй тийм өтгөн шигүү гээд бод доо.
Бас нэг инээдтэй зүйл харсан нь, манай энэ гудамжинд зогсож байгаа замын цагдаагийн ногоон жилетка, гудамж цэвэрлэдэг ТҮК-ын ажилчдын улбар шар жилетка, түрээд явдаг том шар хогийн сав, замын хажуугаарх цагаан жижигхэн хашлага, сүүлийн үед гудамжаар суулгаад байгаа 2 тасалгаатай хогийн сав, шинээр баригдаад байгаа гоё гоё орон сууцны хороолол эд нар чинь яг дүрээрээ урд хятадынх юм байна лээ шдээ. Хятадын замын цагдаа, гудамж цэвэрлэдэг хүмүүсийг нь хараад ямар их ичив ээ. Манайхан одоо хятадаас захиалж авч болно, ядаж нэг жаахан өөр дизайн өнгө зүстэй хийлгэж болдоггүй л байсан юм байх даа. Урдаас ирсэн хүмүүст манай УБ хот маань хятадын нэг хот шиг бүх юм нь ижилхэн харагддаг байх даа. Дэлгүүрт орсон чинь яг манай Жүр үр, Батбайгалийн цагаан кремтэй тортнууд дүв дүрээрээ байцгааж байх шиг.
Явсан ажил бүтэмжтэй, нилээн олон амжилттай хэлэлцээр хийлээ. Дараагийн постоор зурагнууд оруулая. Сайхан дулаахан газар байж байгаад Бээжин дээр бүр 30 градус шатаж хайлж үхэхээ шахаад Улаанбаатартаа буусан чинь нилээн сэрүүхэн байлаа, бороо орсон өдрийн шөнө байсныг ч хэлэх үү, гэртээ ирсэн чинь паар хаачихсан гэр гэж мөсөн хонгил, дээрээс нь зуны ээлжит халуун ус тасралт эхэлчихсэн нилээн даарлаа.
Одоо тэгээд хувь тавилантайгаа эвлэрээд өглөөд ус халааж биеийн хэсэгчилсэн угаалга хийж аваад л ажил сургуульдаа явцгааж байна. Энд тэндгүй засварын ажил гээд зам хаагаад чулуу шороо овоороод, бөөн замын түгжрээ. Яг л зуны Улаанбаатарын дүр зураг эхэлж байна даа. Энэ жил их сэрүүхэн хавар зун болж байх чинь. Куртка хавар намрын гуталнаасаа салаагүй байна гээд бод л доо өдийд. Ер нь л жил ирэх тусам сайхан дулаахан зун, цастай өнтэй өвөл 2 болохгүй болоод байх юм. Зун нэг л сэгэлзэж сэрвэлзэж байгаад наадмаар л нэг жаахан халсан болоод найман сар гарчихна. Хавар намар хоёр л уртсаад байх шиг.

Яамны цалин

Яамны цалин нээрээ арай л дэндүү бага юмаа. Тэнд ажилд орсон найзтайгаа тааралдаад сонин сайхан ярилцсан чинь мэргэжилтнээр ажиллаж байгаа, сарын цалин нь 450,000 гэнээ. Сард 2 хуваагаад авахаар ёстой үнэрлэх төдий л болдог гэнэ. Тэгээд юунд нь болж ийм бага цалингаар ажиллаж суугаа юм бэ гэсэн чинь одоо нас явлаа карьер хөөе гэнээ. Хэдэн жилийн дараа дарга болох юм байхаа. Нэг хэсэгтээ цалин харахааргүйгээр амьдралаа баталгаажуулж мөнгөний хэрэгцээгээ шийдчихээд яаманд ажилд орж байгаа гэнэ шүү. Манай найз уг нь гадаад байгууллагад гайгүй цалинтай ажил хийдэг байсан юм.

Өнөөдрийн ийм өртөг өндөр болсон цаг үед 450,000 төгрөг гэдэг чинь 3 удаа дэлгүүр ороод л дуусах мөнгө байна. Саяхан дэлгүүр орж идэж уух юмаа цуглуулсан чинь 150,000 төгрөг дуусчихаад гарч ирсэн. Сарын хүнс ч биш шүү дээ үсрээд л 7 хоногийн идэх юм.

Яагаад улсын байгууллагын цалин бага бага гэхэд арай дэндүү ийм бага байдаг байнаа. Ийм бага цалинтай хүн тэгээд ажлыг үнэнчээр хийх үү? Яг цалингаараа амьдардаг хүн бол нэмэлт орлого бодоод юун ажил манатай л болно биз дээ. Улс гэтэл гайгүй цалин өгөх боломж байхгүй, тэгсэн мөртлөө ийм бага цалингаар авилга авахгүй үнэнч ажиллахыг шаардах. Хэцүү ч юмаа даа.

Ойрын сонин сайхан

За ойрд шинэ ажлаа сурч, хамт олонтойгоо дасах үйл ажиллагаа явагдлаа. Миний албан тушаал цоо шинээр гарч ирж байгаа болохоор бүх юмыг нь шинээр бэлдэх хэрэгтэй болсон юм байна манай байгууллага. Өрөө тасалгаа, сандал ширээнээс авахуулаад компьютер /энэ үгийг монголоор бичихэд хэцүү болохоор нь үүнээс хойш pc гэж товчилж байя/, түүнд суулгах програмны лицензээс авахуулаад, сүлжээнд нэвтрэх эрх, утас дугаар гээд бүх юмыг цоо шинээр бэлдэж байгаа тул цаг их авч байна. Одоо болтол надад захиалсан рс нь ирээгүй байгаа, хаа байсан Малайзаас ирж яваа юм байхаа. Тусгай ERP system хэрэглэдэг болохоор түүнд нь таарч ажилладаг рс гэрээт нийлүүлэгчээсээ заавал авдаг дүрэмтэй гэсэн. Тэр болтол түр өөрийн лаптопоо чирээд л явж байна. Хувийн рс-тэй болохоор байгууллагын дотоод сүлжээ рүүгээ нэвтэрч чадахгүй, тэгэхээр онлайнаар induction course-ээ хийж чадахгүй гэх мэт. Бүр миний албаны имэйл хаяг ч нээгдээгүй, нэрийн хуудас маань ч хэвлэлээс ирээгүй байгаа гээд л бод ккк. Нэг нэрнээс цаашгүй шинэкоовын шинэков нөхөр энд гүйгээд л байна.

Хувцаслах сэтгэлзүй

гээд нэг ийм сонирхолтой юм байна.
Эх сурвалж

Масло ярьсан дээрээ

буюу нэг ам халсных бичье гэж бодож явсан зүйлээ санасан дээрээ бичээдхэе. Япон Монгол супермаркетын барааг харьцуулж бодож байсан юм. Өөрөөр хэлбэл бид болон тэд юу идэж хэрэглэж байна вэ гэдэг нь дэлгүүрт зарагдаж буй хүнсний бүтээгдэхүүний бүтцээс шууд харагдаад байна.

Яахав, тэд нар их ногоо иддэг уламжлалтай, бид нар мах гурил голдуу иддэг уламжлалтай боловч өнөө үед дэлхий даяарчлагдаад бид бүгд адилхан хот суурин газрын амьдралтай болсон учраас амьдралын хэвшил, хоол хүнс ч гэсэн адилавтар болж байгаа гэж бодож байна. Цаг уур нь өөр гэж болох л юм, гэхдээ бид өвөлдөө паартай байшинд тухтай байдгаа бодвол бараг л ижил. 

За яг адилхан хэмжээний япон монгол нэг нэг жижигхээн супермаркет байлаа гэж бодъё. Адилхан 10, 10 лангуутай, хөргөгч нь ороод. 

Тэгвэл монгол дэлгүүрийн лангууны бараг 50% нь чихэр, набор, элдэв шоколад, печень, компот /бүгд импортынх/, үлдсэн 5 лангууны 2 нь архи пивоных, 1 нь талх нарийн боов будаа гурил, 1 нь гэр ахуйн барааных, үлдсэн нэг лангуу нь хуваагдаад сүү, жаахан жимс, хэдэн төмс сонгино, шилтэй даршилсан ногоо, кетчуп мэтхэн. Ер нь аль ч дэлгүүр нэг иймэрхүү л бүтэцтэй. Ямар ч байсан нийт зарж байгаа барааны 50% нь импортын чихэр шоколад, набор, печень. Тэгээд бүгдээрээ янз бүрийн хэлээр биччихсэн, монгол орчуулга тайлбартай нь их ховор. Сүүлийн үед харин овоо шинээр орж ирж байгаа хүнсний бараанууд монгол тайлбартай хайрцаг савтай, эсвэл орчуулаад наачихсан байдаг болсон байна лээ.

Харин япон дэлгүүрийн нийт 10 лангууны 2 нь ногоо жимснийх, 2 нь мах загасных, 2 нь хоолны хольц болох будаа гоймон хачир гэх мэт зүйлс, ямар ч байсан чихэр печень маш бага орон зай эзэлдэг, архи пиво 1 лангуу орчим. Архи нь гэхдээ хатуу 38 градусын архи биш шүү дээ. Зөөлхөн зөөлхөн бага градустай будаа мудааны жимсний архи тэгээд пиво голдуу. Яахав виски байнаа байна. Гэхдээ жирийн жижигхээн 10хан лангуутай дэлгүүрт бол архи чихэрний лангуу маш бага зайнд байна. Бас японд зарагдаж байгаа импортын бараанууд бүгд япон тайлбар бичигтэй байдаг. Ядаж наачихсан байгаа юм. Ганц ч удаа өөр хэлээр бичсэн япон орчуулгагүй хүнс харж байгаагүй юм байна.

Үүнээс юу харагдаад байна гэвэл бид их хортой хооллолтын хэв маягтай улс гэдэг нь тодоос тод байна. Өдөр бүр шинэ жимс ногоо идэх боломжгүй ч, цөмөөрөө аль болох цагаан гурил чихэр тос өөх багатай хоол унд идэхийг эрмэлзэх хэрэгтэй байна. Тэгэхгүй бол зүрх судасны өвчлөл, хоол боловсруулах эрхтний өвчлөлөөр хүн ам нь 60 нас хүрч амжихгүй үхээд байна. Сонин уншиж байхад эмгэнэлүүд их гарсан байдаг юм, насыг нь харахаар голдуу 1960-аад оны үед төрсөн хүмүүс өвчнөөр нас барлаа гэсэн байх юм.

Архи, гурилан боов печень, хаана хийсэн нь мэдэгдэхгүй импортын чихэр шоколадаар дэлгүүрийн лангуу дүүрэн байна гэдэг чинь нийт масс түүнийг л их хэрэглэж байна гэсэн үг шүү дээ. 

 

Хуурамч масло уу?

Бид багадаа орос цөцгийн тос буюу сливочный масло талхан дээр тавьж идэж өссөн дөө. Ямар гоё амттай байсан юм бэ дээ. Тийм масло би одоо УБ-аас эрээд олохгүй байна. Дэлгүүрээр дүүрэн масло байгаа ч тэд нар чинь бүгд их сонин. Ганцхан Сүү компаний цөцгийн тос яг үнэхээр үнээний сүүний цөцгийг цохиж гаргаж авсан масло мөн боловч амт нь цул цөцгий амтагдаад нөгөө дээр үеийн бага зэргийн давстай орос масло идмээр санагдсан үед огт амт тохирохгүй юмаа. Ялангуяа төмсний нухаш хийх гэхээр болохгүй юм. Талхан дээр түрхэж идэхэд яахав зүгээр л дээ. 

School police

Өчигдөр хүүхдийнхээ сургуулийн гадаа School Police гэсэн шар хантааз өмсөөд өөр нэг аавтай цуг эргүүл хийлээ. Улсын сургуулиуд өнгөрсөн намраас эцэг эхчүүдээр сургуулийн ойр орчимд эргүүл хийлгэж байгаа юм байна. Хувийн сургуулиад бас зарим нь ингэж хийж байгаа юм байна. 

Манай хүүхдүүдийн сургууль 3 сарын 1нээс эхэлсэн. Бүх хүүхдийн ар гэрээс нэг хүн жилд ганц удаа хагас өдөр ингэж жижүүр хийнэ, ажлаас нь хагас өдрийн цалинтай чөлөө заавал өгөх ёстой, хуультай, журамтай юм байна. Тэгээд дээд ангиасаа эхэлж хуваарийн дагуу өдөр бүр 2 хүн жижүүрлэсээр өчигдөр манай охины ээлж болж би очлоо. Тэдний сургууль орой 4 цагаас эхэлж тардаг болохоор эргүүлийн хуваарь нь 15-19 цаг хүртэл юм байна. Цас хаялсан жаахан жиндүү хүйтэн өдөр байсныг эс тооцвол их дажгүй өнгөрлөө. 

Энэ их зүгээр арга хэмжээ юм байнаа. Надад лав их таалагдлаа. Сургуулийн ойр орчимд бага ангийн хүүхдүүдийг дээрэмдэх, дээрэлхэх, машинд мөргүүлэх гэх мэт хэргүүд их гардаг байсан бол эцэг эхчүүд ингэж эргүүлд гардаг болсноос хойш эрс буурсан сайн үзүүлэлттэй байгаа гэж байна шүү.

Эргүүлд гарахдаа юу хийх вэ гэвэл ганцаараа гарч яваа хүүхдүүдийг зам гаргаж өгөх, аав ээж нь хүлээж байгаа машины зогсоол руу дөхүүлж өгөх, сургуулийн ойр орчимд тамхи татаж байгаа оюутнуудыг хөөж явуулах /яг хажууд нь том их сургууль байдаг юм/, сургуулийн хашаан дотор тоглож байгаа хүүхдүүдийг хашаанаас гаргахгүй байх, хүүхдүүдийг даарахаас нь өмнө дотогш нь оруулах гэх мэт. Манай 2-ын сургууль цөөхөн хүүхэдтэй цомхон, тэгээд ч ихэнхдээ аав ээж нь ирж авдаг, өөрсдөө ганцаараа явдаг хүүхэд их цөөхөн болохоор бас ч гэж гайгүй юмаа. Улсын сургуульд бол нэг дор нилээн олон аав ээж жижүүрт гарахгүй бол тэр олон хүүхэд бүгд ийш тийшээ гүйлдвэл сандрах л шинжтэй юм байна. 

Би бол үүргээ их сайн биелүүлсэн гэж бодож байгаа хэхэ. Хүүхэд ганцаараа сургуулийн хаалгаар гараад ирэнгүүт нь "Чи ганцаараа явдаг юмуу, гэр чинь хаана вэ, зам гардаг юмуу" гэх юмуу "Ээж аав чинь аль зогсоол дээр ирдэг юм, яг ирсэн юмуу, хэзээ ярихад ирсэн гэсэн юм" гэх зэргээр байцааж байлаа. Зогсоол руу очиж аав ээжийнхээ машинд сууж байгаа хүүхдүүдтэй хамт булан тойрч яг машиндаа сууж байгаа эсэхийг нь харж байлаа. Хавь ойрын байр луу ордог ойрхон гэртэй хүүхдүүдийг орцных нь хаалга хүртэл дагалаа. Зам гардаг хүүхдүүдийг зам гаргаж өглөө. Хүүхдүүд их хөөрхөн шдээ, их идэвхитэй байцаагданаа тэд нар чинь. Хөөе гэнгүүт нам доороо зогсоод бүх асуултанд бүрэн хариулна, дуулгавартай нь аргагүй хамт явж хүргүүлнэ, "за машин руугаа гүйчих харж байя" гэнгүүт хар хурдаараа гүйчихнэ. 

Нэг өвөөтэйгээ явж байсан хүүхдийг ганцаараа явж байна гэж байцаасныг эс тооцвол үүргээ сайн биелүүллээ өчигдөр. Дахиж хий гэвэл дуртайяа хиймээр байна шүү.

Бас өдрийн хоолны проблем

Би ганцаараа ингэж эмзэг гэдэстэн болчихов уу.
Өдөрт цайны цагаараа гадуур хоол идэхээр 3 өнгөрөөд гэдэс аймшигтай базлаад мушгиад гүйлгээд эхлэх юм. Орой 5 болох үед ёстой тэсэхээ байгаад байна. Бушуухан гэртээ харьж сайхан 00-доо суумаар санагдаад юун ажил хийх манатай болоод байх юм. Тэгсэн мөртлөө гэрээс хоол авчраад идэхээр зүв зүгээр. Гэрээс бүр юу ч авчирч идсэн зүгээр яах ч үгүй байна.
Гадуур ямар ч сайн сайхан ресторан кафе, захиалгын хоол юу ч идсэн удалгүй гэдэс хүржигнэж дуугарч байгаад базалж өвдөөд 00 явах хэрэгтэй болоод, 6 хүртэл арай гэж л тэсч байна. Арга ядаад сүүлийн үед гэрээсээ хиамтай талх ч болсон авчирч идэж байгаа.
Гүрийж байгаад гэдсээ гадуур хоолонд дасгадаг юм билүү дээ.

Оройд хоолны проблем байнаа

Орой 6 гэж ажил тараад замаараа хүүхдүүдээ аваад явсаар байгаад 7 цагт гал тогооны өрөөндөө хоол хийх гээд зогсож байх юмаа. Тэгээд хоолоо хийсээр байгаад 8 цагийн үед л идэж таараад байна.

Дэлгүүрт зүгээр л уутыг нь задлаад л чанаад шараад болгочихдог энгийн өдөр тутам идэж болмоор хоол хийчихэж болмоор юмыг хямд зардаг бол мөн сайхнаа гээд л мөрөөдөх юм. Орой орж ирээд л будаагаа тавьчихаад бэлэн гоё котлетыг шараад л, бэлэн саладны ногоог уутыг нь урж саванд хийгээд л соусыг нь бас задлаад л дээрээс нь хийгээд болоо. Манайд тиймэрхүү юм түрүүчээсээ зарж байгаа ч тэр нь өдөр болгон авч идээд байхааргүй үнэтэй, ганц 2хон дэлгүүрт л байдаг, тэгээд ихэнх нь эрүүл ахуй чанарын шаардлага хангахгүй юмнууд байна.

Дэлгүүрт зарж байгаа котлетууд уг нь байна, гэхдээ аваад идэхээр мах ерөөсөө бараг л амтагдахгүй юм, мах биш юугаар хийсэн юм гэмээр. Бас идэхээр гэдэс эвгүйрхээд байх юм. Мах аймшигтай үнэтэй гэгддэг Японд дэлгүүрийн котлет нь цул мах л байдаг юм даа. 

Манайд уг нь сэтгэл гаргаад хийсэн цэвэрхэн, тэгээд гоё амттай тиймэрхүү хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн хийвэл зах зээл байна гэж боддог юм шд. Хүмүүс ажлаа тараад бүгд л авгай хүүхдээ ажил цэцэрлэг сургуулиас нь аваад бөглөрч тагларсаар оройтож харьж байгаа, очоод хөлдүү мах гэсгээгээд хоол хийх гэж бөөн төвөг чирэгдэл. Тэгээд хийсээр байтал хоол нь оройтоод, буруу хооллолтын зуршил тогтоод л, түүнээсээ үүдээд эрүүл мэндэд ч нөлөөлөөд. 

Яг одоогийн байдлаар бууз, банш, татсан гурил 3 л яг болгоод идэхэд бэлэн, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүний стандартаар, эрүүл ахуйн шаардлагад нийцэхээр их сайн хөгжсөн байна. Одоо бусад юмнуудыг нь бас ингээд хөгжүүлбэл сайхан байнаа. Татсан, хэрчсэн мах, хагас болгосон хэрчсэн ногоо, салатны ногооны микс соустайгаа гэх мэт. Ууттай бууз шиг аль ч дэлгүүр орсон төрөл бүрийн сонголтоор үнэ нь ч боломжийн чанар ч гайгүй байвал.
Тэгээд би нэг гуя аваад шулаад жижиглээд хоолны мах болгож хөшиглөөд оройн хоол хоолоор нь тасдаж уутанд хийгээд тавьчихлаа. Хэдэн уут татсан гурил аваад хөлдөөчихсөн. Бүүр яарсан ядарсан үед гурилтай шөлийг амархаан хийхээр бодоод.
Ногоог л харин яахаа мэдэхгүй байна, ялангуяа саладанд ордог ногоонуудаа. Болж өгвөл орой болгон ногооны салад идчихдэг байвал сайхан аа.

Theoldreader-ийг танилцуулж байна

Өнгөрсөн жил Google reader ажиллахаа байсан тул өөр сонголт хийхээс аргагүй болсон талаар та нарт хэлж байсан санагдана. Миний хувьд онлайн хэрэглэгчдээс санал болгосон сонголтуудаас The Old Reader /theoldreader.com/-г сонгосон бөгөөд хэрэглээд бараг жил болж байна уу даа. Тэгээд өөрийн санал бодлоо хуваалцахаар шийдлээ. Google reader-ээс өөрийн subscription-ээ шилжүүлээд шууд авчихсан тул аль нэг блог сайт орхигдох ямар ч асуудал байсангүй. Функцийн хувьд google reader-тэй адилхан, нэг их илүү дутуу юм байхгүй, хэрэглэхэд амар.

Энэ юу юм бэ гэж зарим хүмүүс асууж магадгүй. Та нар байнга уншдаг блог сайтууддаа шинэ бичлэг нэмэгдсэн эсэхийг яаж шалгаж уншдаг вэ. Тэр болгоны вэб хаягийг нь бичих байтугай ер нь ямар нэртэй блог сайт байсныг ч санадаггүй биз дээ. Тэгвэл иймэрхүү RSS feeder уншигчууд нь таны захиалсан /RSS subscription/ хэвлэлийг авчирч өгч байгаатай яг адил. Та яг сонин хэвлэл захиалж байгаа юм шиг "Би тийм тийм блогуудыг захиаллаа" гээд тохируулга хийнэ, сонин хэвлэлийн шинэ дугаар гарахад шуудангаас авчирч өгдөг шиг иймэрхүү уншигч нар шинэ бичлэг тавигдахад танд авчирч өгч байна гэсэн үг.

Ажилд орох зөвлөгөө

гэх юмуу өөрийн энэ хугацаанд олж мэдсэн туршлагаа хуваалцая гэж бодлоо.


1. Ажлын зар хайх
Ажлын зарыг хаанаас хайж болох тухай өмнөх постод бичсэн нь ойлгомжтой байгаа гэж бодож байна. Бас нэг юм хэлэхэд зөвхөн мэргэжилдээ хязгаарлагдах хэрэггүй. Жишээ нь, ня-бо хүн байлаа гэхэд заавал ня-бо хийнэ гээд л нябо-гийн ажил хайгаад байвал ажил хайх хүрээ чинь хязгаарлагдана. Гэтэл өөр зөндөө боломж байна, хангамжийн ажилтан хийж болж байна, санхүүгийн боловсрол олгодог газар нябогийн багш хийж болж байна, санхүүгийн зөвлөгөө өгдөг компанид зөвлөх хийж болж байна, аудитороор ажиллаж болж байна. Гэх мэтчилэн сонголт өргөжөөд явчихаж байгаа биз дээ. Манай улсын боловсон хүчний нэг онцлог нь их хөрвөх чадвартай байдаг нь давуу тал гэж би боддог юмаа. Учир нь олон хүн амтай газар бол яг нэг мэргэжлээр маш нарийн бэлтгэгдсэн зөвхөн тэр юмаа л хийж чаддаг хүмүүс байдаг бол бага хүн амтай газар нэг хүн олон ажил хийх чадвартай байхыг шаарддаг. Тиймээс ажил хайж байгаа хүмүүст хэлэхэд, яг таны мэргэжлийн ажил биш ч гэсэн төстэй өөр ажлуудын тавьж байгаа шаардлагыг уншиж үзэж байгаарай гэж зөвлөх байна.

Ажил хайсан нь

Саяхан хүртэл би санаандаа хүрсэн ажил олж чадахгүй байгаадаа өөртөө гайхаж гутарч "Үгүй би ер нь яах гэж гадагшаа сургуульд явав аа. Энд зүгээр сайхан ажлаа хийгээд долларын цалингаа аваад сууж байхгүй яаваа" гэж хүртэл бодох үе гарлаа. 

Би ажил олж болох бүх мэдээлэл сувгийг ухаж CV-гээ байнга шинэчлэн олон олон ажилд apply-даж байсан. Гэхдээ яг миний мэргэжилтэй ойролцоо, яг миний хийхийг хүссэн ажил гарахгүй байсан юм. Тийм учраас огт өөр мэргэжлийн хүн материалаа өгөөд байгаа учир тухайн байгууллагаас намайг ярилцлаганд огт дуудахгүй байлаа. Аргагүй шүү дээ. Бизнесийн худалдааны хүн хэрэгтэй байнаа гээд байхад нэг инженер би оръё гээд материалаа өгөөд байвал огт авч хэлэлцэхгүй биз дээ тэр байгууллага чинь. Нэг тиймэрхүү л юм болоод байсан юм.

Бас энд тэндээс ямар ч ажлын санал хүлээж авахгүй байлаа. Яагаад гэвэл би өөрийгөө рекламдах, мэргэжлийн суваг чиглэлээрээ хүн амьтантай уулзахгүй тэрүүхэн тэндээ л эргэлдээд байсан юм билээ. 

Бас дээрээс нь яг эгзэгтэй үед би ирж таарчээ, учир нь эдийн засаг хямралд ороод гадаадын хөрөнгө оруулагчид үйл ажиллагаа зогсоох нь зогсоогоод гарч явах нь яваад түүнийг нь дагаад маш олон компани хаагдснаас болж захзээлд ажилгүй хүмүүс ихсээд, мөн мянганы хөгжлийн сангийн гэх мэт олон төслүүд дуусаад тэнд ажиллаж байсан хүмүүс бүгд ажилгүй болсон гэх мэт.

Хүүхдийн орчин

Хүүхэд өсч хүмүүжихэд орчин нь их нөлөөлж байнаа. Охин японд байхдаа "Одоо би том ангид орлоо, ахлах анги боллоо, илүү эрт босох хэрэгтэй, хичээлээ илүү сайн хийхгүй бол болохгүй, хөгжмөө улам сайн давтаж улам мундаг тоглодог болох хэрэгтэй байна" гэж ярьдаг байсан чинь энд ирээд монгол сургуульд ороод хэдхэн сар болсон чинь ингэж ярьдаг болчихжээ "Манай ангийнхан намайг ямар муухай цамц өмсчихсөн юм бэ гэсэн би энийг дахиж өмсөхгүй, манай ангийнхан бүгд iphone 5, samsung S4-тэй, намайг утасгүй юмуу гээд шоолоод байна, манай ангийн охин миний цамцыг жинхэнэ Zara мөн юмуу хулхи нь юм биш үү гээд байна, би 2 facebook account нээх хэрэгтэй байна, би чихээ цоолуулмаар байна манай ангийн охид бүгд цоолчихсон гоё гоё ээмэг зүүдэг" гэх мэтээр ярьдаг болчлоо. 

Японд хэзээ ч өмсөх хувцас, гадаад үзэмж, facebook internet, гар утас авах талаар ярьж байгаагүй зөвхөн хичээл хөгжим найзуудынхаа тухай ярьдаг байсан хүүхэд чинь одоо материаллаг эд зүйлсийн тухай ярьдаг болчихож. Японы бага сургуульд угаасаа гар утас авчрах, чихээ цоолох гэх мэтийг хориглодог болохоор амар ч юмуу. Монгол ангийнх нь хүүхдүүд гэж үнэтэй гар утас барьсан, өмсөх зүүхээр нэг нэгнээ ялгаварлаад байдаг бололтой юм. 

Сая март цэргийн баяр гэж юу болов оо. 4р ангийн хүүхдүүд зүгээр л бараа солилцооны өдөр болгочихсон байна шдээ. Цэргийн баяраар чи надад Лего тоглоом /тэр нь 80,000 төг/ авч өгвөл би яахав чамд мартаар үнэтэй бэлэг авч өгнө шүү гэж ангийнх нь банди хэлж байна гэнэ шүү. За энэ тухай дараа нь "Март Цэргийн баярын солиорол" гэдэг постоор дэлгэрэнгүй бичье.

Эргээд ирлээ

За сайн сууцгааж байна уу. Ногоохон Нараа нь эргээд ирлээ. Алга болсонд уучлаарай, блогоо хаасанд бүүр их уучлаарай. 

Яагаад блогоо хаасан бэ гэвэл бусдын лаг лаг юм бичсэн мундаг мундаг блогуудыг олж харангуутаа өөрөөсөө аймаар ичээд. 

Тэгвэл яагаад блогоо нээсэн бэ гэвэл би юу ч бичиж байлаа хамгийн гол нь миний бичсэн юмс жаахан ч гэсэн хүмүүст хүрч нийгмийг соён гэгээрүүлэхэд хувь нэмэр болж байгаа болов уу гэсэн урам авлаа. Миний блогийг уншдаг хүн маш их байдаг юм байна гэдгийг олж мэдлээ хэхэ. 

Бас ээж минь надад их сайхан урмын үг хэллээ. "Миний охин бол нар юм шүү дээ. Хавь ойрынхондоо үргэлж л өөрийн мэддэг чаддаг зүйлээ ярьж өгч тайлбарлаж таниулж гэгээрүүлж байдаг, мэдлэгийн гэрэл гэгээ цацраасан миний охин бол яг л нар шиг. Ээж нь хүртэл охинтойгоо ярихад ганц юм ч гэсэн мэдээд авдаг" гэж хэллээ надад. Сайхан үг сонсох сайхан шүү.
Одоо тэгээд мэдсэн дуулсан бүхнээ та бүхэнтэй хуваалцахаар бичээд байж дээ. 

Хөгжилтэй

Манай 2 чинь кесерова хагалгаагаар төрсөн юм. Өөрсдөө тэрийгээ маш сайн мэднэ. Тэгтэл нөхрийн дүүгийн эхнэрийн тухай бид ярьцгааж байлаа.
Охин:
-Ээжээ, Өөнөө аниа дүлж төрөх юмуу хагалуулж төрөх юмуу?
Би:
-Дүлж төрөх байхаа. Гэхдээ бие нь муудвал хагалаад л хүүхдийг нь авчихна.
Хүү:
-Дүлж төрнө гэж бөгсөөрөө дүлж гаргах юмуу?
Би бантсандаа,
-Тийм ээ. Гэтэл хүү,
-Та бас дүлээд гаргачихгүй юугаа хийж байсан юм гэнээ.
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Манай ээж хулганаас их айдаг юм. Хүү эмээгээ жижигхэн хиймэл үсээр айлгачихжээ. Эмээ нь огло үсрээд орилсон юм байна л даа. Тэгсэн хүү эмээгээ ингэж айсан гэж үзүүлж байгаан. Эхлээд ердийн аа гэж орилж босч үзүүлснээ одоо удаашруулаад гэснээ "аа-аа-аа-аа" аймаар удаан хөдөлж үзүүлээд хүмүүсийн инээдийг бараад. Эмээ нь хүртэл дахиад үзүүл дээ дахиад үзүүл дээ гээд дахин дахин үзээд байх юм.
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Хүү ер нь их марзан л даа. Охин ванны өрөөнд нүүр гараа угааж байхад нь хүү араас нь сэмээрхэн гэтэж очоод ард нь солир хараад нүүр амаа мурийлгаад инээдтэй царай гаргачихсан зогсож байсан гэсэн. Охин тонгойж нүүр гараа угааж байгаад босч ирээд толинд гэнэт дүүгээ хараад цочиж орилсноо түс хийтэл инээгээд.
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
 Нөхөр бас 2 хүүхэдтэйгээ хуйвалдаад намайг ванны өрөөнөөс гарч ирэхэд цочоох гээд хаалганы ард нуугдаж байж л дээ. Би яахав чөтгөр юм болохоороо гараа арчингаа 2 хүүхдийн харц марцнаас байдал биш байгааг мэдэнгүүтээ ванны өрөөнөөс мөлхөөд гараад ирсэн чинь намайг цочоох гэж байсан нөхөр өөрөө надаас цочиж муухай орилоод ккк.

Ойрд цагаан сар болох гээд сайхан байна шүү. Бууз иднэ, айл хэснэ, эмээ ээж хоёрынхоо цагаан сарын юмыг бэлдэж өгнө гэж бодохоор сайхан санагдаад байх юм.

Энэ хятадууд/монголчууд яах гээд байнаа

Өө энэ хужаа нар чинь манайхыг зүгээр л түүхий эдийн хангамжийн бааз болгож ашигладаг юм биш үү. Ядаж байхад хэдэн юм үзээгүй хөлдүү нөхдүүд нь хятадуудыг хэдэн цаас өгье гэнгүүт л юугаа ч хамаагүй бариад гүйчих юм.
Манай 1т, 5т-ын мөнгөн дэвсгэртийг эхлээд шууд урагш нь гаргаад баригдаад ирэнгүүтээ одоо бүр ebay мэтийн олон улсын худалдааны сайт майт дамжуулаад дэлхий даяар худалдаж авч эхэллээ гэнэ. Энэ бүр яг баримттай мэдээлэл гэсэн байна. Манайд талын саарал чоно ойрд их ховордоод эхэллээ гэсэн чинь өнөө л хужаа нар чинь бас аваад ир худалдаж авъя хил милээр гааль маальд санаа зоволтгүй бид өөрсдөө гаргачихна гэдэг гэнэ. Тэр сургаар хүмүүс хамаг чоноо хядаад дуусч байгаа юм байхаа. Чоноор ч зогсохгүй хамаг л зэрлэг амьтдын тийм ийм ч эрхтэн авна гэж мөнгө үзүүлэнгүүт манайхан хамаг юмаа хамж шимээд бариад зөөгөөд дуусч байнаа. Эмийн ургамлыг хамаад дуусч байгаа гэсэн. Самар урагш нь гаргаж болдог байхад манайхан арай л хуш модоо хядаад дуусгаагүй шдээ. Мал амьтны түүхий эд, эртний эдлэл, шашин түүхийн эд юмс, динозаврын яс үгүй нээрээ энэ хужаа нар манайхаас авахгүй юм алгаа. Нэг хэсэг хөдөөгүүр айлын хуучин авдар сав эд хогшлыг хятадууд болон тэдний гар хөл болсон наймаачид хуу хамаад вагон вагоноор нь урагш нь гаргасан гэж байна шүү цаана чинь. Тэгтэл Хөх хот гэнэ үү хаана гэнэ үү, зөвхөн монгол авдарны том музей нээгдсэн байна гэж байна шд. Яахав тэнд хятадын өөрсдийнх нь бас үндэстэн ястны авдар сав байгаа л байх л даа бас. Удалгүй бид нар өмссөн хувцастайгаа "Монгол гэж ийм улсууд байсан юм" гээд урд хөршийн нэг музейд залрах вий дээ.
Оронд нь манайх бас авахгүй юм алгаа. Оймс бандаашнаас авахуулаад шуба монгол дээлээ хүртэл, зүү хадааснаас авахуулаад үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж, гурил будаа, сүүлдээ өрөм цагаан идээ одоо удахгүй махаа урдаас импортолдог болох нь ээ.
Яагаад ингээд хужаа нар луу хамаг юмаа барьж гүйгээд байнаа гэвэл бид нар үнэндээ л арчаагүй, залхуу, амиа бодсон, хууль дүрмээ биелүүлдэггүй, мөнгө гэхээр нүдээ ухаад өгөхөөс буцдаггүй хүмүүс байна шдээ.
Бид уг нь арай ухаантайхан хөдөлж энэ том захзээлд өөрсөддөө ашигтай наймаа хийх ёстой байхгүй юу. Тэрнээс ингэж авъя гэсэн болгоныг нь хуу хамж барьж гүйгээд байвал манай улс хэр удаан тэсэх юм байгаан.

Төслийн талаар хэдэн үг

Энэ Чингис бондын хөрөнгөөр санхүүжүүлэх төсөл шалгаруулах тухай тендерийн талаар бас яаж дуугүй байхав хэдэн үг хэлээд л авъя.

Аль замаар нь явах вэ гэж

Нэг сонголт хийх хэрэгтэй болоод байна. Олон улсын төсөл хөтөлбөр дээр ажиллах уу, хувийн хэвшилд ажиллах уу? Үүнээс миний цаашдын ирээдүй шалтгаалах гээд байна л даа. 

Бас хувийн хэвшилд ажиллахдаа 100% монгол компанид ажиллах уу, эсвэл гадаад компанийн монгол дахь салбарт ажиллах уу гэх мэт бодох асуудал их гарч ирдэг юм байна. Яаманд ажиллах гэсэн чинь цалин нь ойролцоогоор 500$ юм байна. Ажилдаа бүхнээ зориулаад цалингаараа амьдардаг над шиг хүн ийм цалингаар яаж бүхэл бүтэн сар амьдрахав дээ. Тэгээд ажиллаж чадахгүйнээ гээд хэлчихлээ. /Ер нь яаманд ажилладаг хүмүүс яаж ийм бага цалингаар амьдардаг юм болоо. Ёстой ойлгохгүй юм. Гэр бүлийн хүн нь хангалттай орлого олдог болохоор цалинд санаа зовдоггүй хүмүүс байдаг юм болов уу/ Төсөл дээр ажиллахаар төсөл чинь үсрээд 2-3 жил л үргэлжилнэ, төсөл дуусаад дахиад ажилгүй болно гэх мэт бас л бодох асуудал юм байна. Тэр дорхноо гайгүй компанид ороод хэдэн жил ажиллаад дэвших мэвшихээ бодож байдаг ч юм билүү.

Төсөл дээр ажилладаг хүмүүс тэгээд л төслөөрөө дагнаад л явчихдаг, хувийн компанид ажилладаг хүн тэгээд бас тэрүүгээрээ л дагнаад явчихдаг юм байна. Над шиг ингэж алин руу нь ч орж магадгүй зааг дээр ирсэн хүн байдаг ч юмуу үгүй ч юмуу. Яах вэ байз ойрын хугацаанд шийдвэр гаргах хэрэгтэй байдаг. Ойрхон ойрхон ажил сольж CV-гээ doubtful болгомооргүй л байх юм.

Цалингийн зээл буюу...

Сая Сүхбаатар дүүргийн ТҮК-ын ажлыг улсын мэдлийн өөр компанид өгснөөр 100 гаруй гудамж талбай цэвэрлэдэг ажилчид нь ажилгүй болжээ. Тэдний 50 хувь нь цалингийн зээлтэй байсан гэнэ.
Манай улсын ажил хийдэг хүн амын ихэнх нь цалингийн зээл авсан байдаг гэнэ. Тэтгэврийн хөгшдийн бас нилээд хувь нь тэтгэврийн зээл авсан гэнэ. Бүр энэ төрлийн зээл ипотекийн буюу байрны зээлний хэмжээнээс ч давсан гэнээ. Энэ юу гэсэн үг вэ гэвэл зүгээр л энгийн үгээр хэлэхэд өнөөдөр гар дээрээ авч байгаа цалин тэтгэвэр хүний амьжиргааны хэрэгцээг огт хангаж хүрэхгүй байнаа л гэсэн үг юм шдээ.
Эх сурвалж

Эрч хүч дүүрэн шинэ ондоо!

За бүгдээрэнд нь шинэ оны мэнд ээ!
Энэ шинэ ондоо хүн бүр бодож санаж явсан зүйлээ биелүүлж зорилгодоо хүрч өнгөрсөн жилээсээ нэг ч гэсэн алхамаар дээшилсэн байгаасай гэж хүсье. Надад ч гэсэн маш олон зорилго хүсэл мөрөөдөл байна, хийхээр төлөвлөсөн ажлууд байна. Энэ бүгд маань биелээсэй гэж маш их хүсч байна, биелүүлэхийн төлөө зүтгэх эрч хүч дүүрэн байна. Блогоо ч идэвхитэй хөтөлж олон сайхан мэдээллийг та бүхэнтэй хуваалцая гэж бодож байгаа.
Өнгөрсөн жилийг ерөнхийд нь дүгнэвэл сайхан жил байлаа. Хүсч мөрөөдөж тэр мөрөөдлийнхөө төлөө уйгагүй тэмцвэл мөрөөдөл биелдэг л юм байна гэдгийг бидний хэдэн блогчдын амьдрал харуулж байгаа байхаа гэж бодож байна. Тэгэхээр миний блогийг уншаад сууж байгаа танд ч гэсэн ямар нэгэн мөрөөдөл байдаг бол түүнийгээ бодит болгохын төлөө яг одооноос эхэл гэж л хэлмээр байна.
Турах юмсан гэж боддог бол өнөөдрөөс эхлээд оройн хоолоо багасга, чихэр идэхээ боль, тараг алим 2 сайн ид, энгийн хэдхэн дасгал хийдэг бол. Үр дүн нь хэдхэн сарын дараа мэдэгдэнэ шдээ.
Гадаадад сургуульд сурмаар байдаг юм бол одооноос эхлээд англи хэлээ үзэж эхэл. Өдөрт нэг үг цээжлээд бай, англи хэл дээр юм унш, юм сонс. TOEFL IELTS чинь бас тийм ч хэцүү хол тэнгэрийн од мэт зүйл биш шдээ.
Гэх мэтээр сайхан мөрөөдлийг биелүүлэх арга замууд зөндөө байна, гол нь уйгагүй шаргуу хөдөлмөр, чин сэтгэлээсээ зүтгэх хичээл зүтгэл л хэрэгтэй. Хүний амьдрал гэдэг чинь дандаа сайжирч дээшилж дэвжиж явдаг юм чинь та нарын хүсэл бүхэн биелэх болно оо.
Нэг жилийн дараа эргэж хараад хэдэн алхам дээшилснээ харах сайхан шдээ.