Яамны цалин

Яамны цалин нээрээ арай л дэндүү бага юмаа. Тэнд ажилд орсон найзтайгаа тааралдаад сонин сайхан ярилцсан чинь мэргэжилтнээр ажиллаж байгаа, сарын цалин нь 450,000 гэнээ. Сард 2 хуваагаад авахаар ёстой үнэрлэх төдий л болдог гэнэ. Тэгээд юунд нь болж ийм бага цалингаар ажиллаж суугаа юм бэ гэсэн чинь одоо нас явлаа карьер хөөе гэнээ. Хэдэн жилийн дараа дарга болох юм байхаа. Нэг хэсэгтээ цалин харахааргүйгээр амьдралаа баталгаажуулж мөнгөний хэрэгцээгээ шийдчихээд яаманд ажилд орж байгаа гэнэ шүү. Манай найз уг нь гадаад байгууллагад гайгүй цалинтай ажил хийдэг байсан юм.

Өнөөдрийн ийм өртөг өндөр болсон цаг үед 450,000 төгрөг гэдэг чинь 3 удаа дэлгүүр ороод л дуусах мөнгө байна. Саяхан дэлгүүр орж идэж уух юмаа цуглуулсан чинь 150,000 төгрөг дуусчихаад гарч ирсэн. Сарын хүнс ч биш шүү дээ үсрээд л 7 хоногийн идэх юм.

Яагаад улсын байгууллагын цалин бага бага гэхэд арай дэндүү ийм бага байдаг байнаа. Ийм бага цалинтай хүн тэгээд ажлыг үнэнчээр хийх үү? Яг цалингаараа амьдардаг хүн бол нэмэлт орлого бодоод юун ажил манатай л болно биз дээ. Улс гэтэл гайгүй цалин өгөх боломж байхгүй, тэгсэн мөртлөө ийм бага цалингаар авилга авахгүй үнэнч ажиллахыг шаардах. Хэцүү ч юмаа даа.

Ойрын сонин сайхан

За ойрд шинэ ажлаа сурч, хамт олонтойгоо дасах үйл ажиллагаа явагдлаа. Миний албан тушаал цоо шинээр гарч ирж байгаа болохоор бүх юмыг нь шинээр бэлдэх хэрэгтэй болсон юм байна манай байгууллага. Өрөө тасалгаа, сандал ширээнээс авахуулаад компьютер /энэ үгийг монголоор бичихэд хэцүү болохоор нь үүнээс хойш pc гэж товчилж байя/, түүнд суулгах програмны лицензээс авахуулаад, сүлжээнд нэвтрэх эрх, утас дугаар гээд бүх юмыг цоо шинээр бэлдэж байгаа тул цаг их авч байна. Одоо болтол надад захиалсан рс нь ирээгүй байгаа, хаа байсан Малайзаас ирж яваа юм байхаа. Тусгай ERP system хэрэглэдэг болохоор түүнд нь таарч ажилладаг рс гэрээт нийлүүлэгчээсээ заавал авдаг дүрэмтэй гэсэн. Тэр болтол түр өөрийн лаптопоо чирээд л явж байна. Хувийн рс-тэй болохоор байгууллагын дотоод сүлжээ рүүгээ нэвтэрч чадахгүй, тэгэхээр онлайнаар induction course-ээ хийж чадахгүй гэх мэт. Бүр миний албаны имэйл хаяг ч нээгдээгүй, нэрийн хуудас маань ч хэвлэлээс ирээгүй байгаа гээд л бод ккк. Нэг нэрнээс цаашгүй шинэкоовын шинэков нөхөр энд гүйгээд л байна.

Хувцаслах сэтгэлзүй

гээд нэг ийм сонирхолтой юм байна.
Эх сурвалж

Масло ярьсан дээрээ

буюу нэг ам халсных бичье гэж бодож явсан зүйлээ санасан дээрээ бичээдхэе. Япон Монгол супермаркетын барааг харьцуулж бодож байсан юм. Өөрөөр хэлбэл бид болон тэд юу идэж хэрэглэж байна вэ гэдэг нь дэлгүүрт зарагдаж буй хүнсний бүтээгдэхүүний бүтцээс шууд харагдаад байна.

Яахав, тэд нар их ногоо иддэг уламжлалтай, бид нар мах гурил голдуу иддэг уламжлалтай боловч өнөө үед дэлхий даяарчлагдаад бид бүгд адилхан хот суурин газрын амьдралтай болсон учраас амьдралын хэвшил, хоол хүнс ч гэсэн адилавтар болж байгаа гэж бодож байна. Цаг уур нь өөр гэж болох л юм, гэхдээ бид өвөлдөө паартай байшинд тухтай байдгаа бодвол бараг л ижил. 

За яг адилхан хэмжээний япон монгол нэг нэг жижигхээн супермаркет байлаа гэж бодъё. Адилхан 10, 10 лангуутай, хөргөгч нь ороод. 

Тэгвэл монгол дэлгүүрийн лангууны бараг 50% нь чихэр, набор, элдэв шоколад, печень, компот /бүгд импортынх/, үлдсэн 5 лангууны 2 нь архи пивоных, 1 нь талх нарийн боов будаа гурил, 1 нь гэр ахуйн барааных, үлдсэн нэг лангуу нь хуваагдаад сүү, жаахан жимс, хэдэн төмс сонгино, шилтэй даршилсан ногоо, кетчуп мэтхэн. Ер нь аль ч дэлгүүр нэг иймэрхүү л бүтэцтэй. Ямар ч байсан нийт зарж байгаа барааны 50% нь импортын чихэр шоколад, набор, печень. Тэгээд бүгдээрээ янз бүрийн хэлээр биччихсэн, монгол орчуулга тайлбартай нь их ховор. Сүүлийн үед харин овоо шинээр орж ирж байгаа хүнсний бараанууд монгол тайлбартай хайрцаг савтай, эсвэл орчуулаад наачихсан байдаг болсон байна лээ.

Харин япон дэлгүүрийн нийт 10 лангууны 2 нь ногоо жимснийх, 2 нь мах загасных, 2 нь хоолны хольц болох будаа гоймон хачир гэх мэт зүйлс, ямар ч байсан чихэр печень маш бага орон зай эзэлдэг, архи пиво 1 лангуу орчим. Архи нь гэхдээ хатуу 38 градусын архи биш шүү дээ. Зөөлхөн зөөлхөн бага градустай будаа мудааны жимсний архи тэгээд пиво голдуу. Яахав виски байнаа байна. Гэхдээ жирийн жижигхээн 10хан лангуутай дэлгүүрт бол архи чихэрний лангуу маш бага зайнд байна. Бас японд зарагдаж байгаа импортын бараанууд бүгд япон тайлбар бичигтэй байдаг. Ядаж наачихсан байгаа юм. Ганц ч удаа өөр хэлээр бичсэн япон орчуулгагүй хүнс харж байгаагүй юм байна.

Үүнээс юу харагдаад байна гэвэл бид их хортой хооллолтын хэв маягтай улс гэдэг нь тодоос тод байна. Өдөр бүр шинэ жимс ногоо идэх боломжгүй ч, цөмөөрөө аль болох цагаан гурил чихэр тос өөх багатай хоол унд идэхийг эрмэлзэх хэрэгтэй байна. Тэгэхгүй бол зүрх судасны өвчлөл, хоол боловсруулах эрхтний өвчлөлөөр хүн ам нь 60 нас хүрч амжихгүй үхээд байна. Сонин уншиж байхад эмгэнэлүүд их гарсан байдаг юм, насыг нь харахаар голдуу 1960-аад оны үед төрсөн хүмүүс өвчнөөр нас барлаа гэсэн байх юм.

Архи, гурилан боов печень, хаана хийсэн нь мэдэгдэхгүй импортын чихэр шоколадаар дэлгүүрийн лангуу дүүрэн байна гэдэг чинь нийт масс түүнийг л их хэрэглэж байна гэсэн үг шүү дээ. 

 

Хуурамч масло уу?

Бид багадаа орос цөцгийн тос буюу сливочный масло талхан дээр тавьж идэж өссөн дөө. Ямар гоё амттай байсан юм бэ дээ. Тийм масло би одоо УБ-аас эрээд олохгүй байна. Дэлгүүрээр дүүрэн масло байгаа ч тэд нар чинь бүгд их сонин. Ганцхан Сүү компаний цөцгийн тос яг үнэхээр үнээний сүүний цөцгийг цохиж гаргаж авсан масло мөн боловч амт нь цул цөцгий амтагдаад нөгөө дээр үеийн бага зэргийн давстай орос масло идмээр санагдсан үед огт амт тохирохгүй юмаа. Ялангуяа төмсний нухаш хийх гэхээр болохгүй юм. Талхан дээр түрхэж идэхэд яахав зүгээр л дээ. 

School police

Өчигдөр хүүхдийнхээ сургуулийн гадаа School Police гэсэн шар хантааз өмсөөд өөр нэг аавтай цуг эргүүл хийлээ. Улсын сургуулиуд өнгөрсөн намраас эцэг эхчүүдээр сургуулийн ойр орчимд эргүүл хийлгэж байгаа юм байна. Хувийн сургуулиад бас зарим нь ингэж хийж байгаа юм байна. 

Манай хүүхдүүдийн сургууль 3 сарын 1нээс эхэлсэн. Бүх хүүхдийн ар гэрээс нэг хүн жилд ганц удаа хагас өдөр ингэж жижүүр хийнэ, ажлаас нь хагас өдрийн цалинтай чөлөө заавал өгөх ёстой, хуультай, журамтай юм байна. Тэгээд дээд ангиасаа эхэлж хуваарийн дагуу өдөр бүр 2 хүн жижүүрлэсээр өчигдөр манай охины ээлж болж би очлоо. Тэдний сургууль орой 4 цагаас эхэлж тардаг болохоор эргүүлийн хуваарь нь 15-19 цаг хүртэл юм байна. Цас хаялсан жаахан жиндүү хүйтэн өдөр байсныг эс тооцвол их дажгүй өнгөрлөө. 

Энэ их зүгээр арга хэмжээ юм байнаа. Надад лав их таалагдлаа. Сургуулийн ойр орчимд бага ангийн хүүхдүүдийг дээрэмдэх, дээрэлхэх, машинд мөргүүлэх гэх мэт хэргүүд их гардаг байсан бол эцэг эхчүүд ингэж эргүүлд гардаг болсноос хойш эрс буурсан сайн үзүүлэлттэй байгаа гэж байна шүү.

Эргүүлд гарахдаа юу хийх вэ гэвэл ганцаараа гарч яваа хүүхдүүдийг зам гаргаж өгөх, аав ээж нь хүлээж байгаа машины зогсоол руу дөхүүлж өгөх, сургуулийн ойр орчимд тамхи татаж байгаа оюутнуудыг хөөж явуулах /яг хажууд нь том их сургууль байдаг юм/, сургуулийн хашаан дотор тоглож байгаа хүүхдүүдийг хашаанаас гаргахгүй байх, хүүхдүүдийг даарахаас нь өмнө дотогш нь оруулах гэх мэт. Манай 2-ын сургууль цөөхөн хүүхэдтэй цомхон, тэгээд ч ихэнхдээ аав ээж нь ирж авдаг, өөрсдөө ганцаараа явдаг хүүхэд их цөөхөн болохоор бас ч гэж гайгүй юмаа. Улсын сургуульд бол нэг дор нилээн олон аав ээж жижүүрт гарахгүй бол тэр олон хүүхэд бүгд ийш тийшээ гүйлдвэл сандрах л шинжтэй юм байна. 

Би бол үүргээ их сайн биелүүлсэн гэж бодож байгаа хэхэ. Хүүхэд ганцаараа сургуулийн хаалгаар гараад ирэнгүүт нь "Чи ганцаараа явдаг юмуу, гэр чинь хаана вэ, зам гардаг юмуу" гэх юмуу "Ээж аав чинь аль зогсоол дээр ирдэг юм, яг ирсэн юмуу, хэзээ ярихад ирсэн гэсэн юм" гэх зэргээр байцааж байлаа. Зогсоол руу очиж аав ээжийнхээ машинд сууж байгаа хүүхдүүдтэй хамт булан тойрч яг машиндаа сууж байгаа эсэхийг нь харж байлаа. Хавь ойрын байр луу ордог ойрхон гэртэй хүүхдүүдийг орцных нь хаалга хүртэл дагалаа. Зам гардаг хүүхдүүдийг зам гаргаж өглөө. Хүүхдүүд их хөөрхөн шдээ, их идэвхитэй байцаагданаа тэд нар чинь. Хөөе гэнгүүт нам доороо зогсоод бүх асуултанд бүрэн хариулна, дуулгавартай нь аргагүй хамт явж хүргүүлнэ, "за машин руугаа гүйчих харж байя" гэнгүүт хар хурдаараа гүйчихнэ. 

Нэг өвөөтэйгээ явж байсан хүүхдийг ганцаараа явж байна гэж байцаасныг эс тооцвол үүргээ сайн биелүүллээ өчигдөр. Дахиж хий гэвэл дуртайяа хиймээр байна шүү.

Бас өдрийн хоолны проблем

Би ганцаараа ингэж эмзэг гэдэстэн болчихов уу.
Өдөрт цайны цагаараа гадуур хоол идэхээр 3 өнгөрөөд гэдэс аймшигтай базлаад мушгиад гүйлгээд эхлэх юм. Орой 5 болох үед ёстой тэсэхээ байгаад байна. Бушуухан гэртээ харьж сайхан 00-доо суумаар санагдаад юун ажил хийх манатай болоод байх юм. Тэгсэн мөртлөө гэрээс хоол авчраад идэхээр зүв зүгээр. Гэрээс бүр юу ч авчирч идсэн зүгээр яах ч үгүй байна.
Гадуур ямар ч сайн сайхан ресторан кафе, захиалгын хоол юу ч идсэн удалгүй гэдэс хүржигнэж дуугарч байгаад базалж өвдөөд 00 явах хэрэгтэй болоод, 6 хүртэл арай гэж л тэсч байна. Арга ядаад сүүлийн үед гэрээсээ хиамтай талх ч болсон авчирч идэж байгаа.
Гүрийж байгаад гэдсээ гадуур хоолонд дасгадаг юм билүү дээ.

Оройд хоолны проблем байнаа

Орой 6 гэж ажил тараад замаараа хүүхдүүдээ аваад явсаар байгаад 7 цагт гал тогооны өрөөндөө хоол хийх гээд зогсож байх юмаа. Тэгээд хоолоо хийсээр байгаад 8 цагийн үед л идэж таараад байна.

Дэлгүүрт зүгээр л уутыг нь задлаад л чанаад шараад болгочихдог энгийн өдөр тутам идэж болмоор хоол хийчихэж болмоор юмыг хямд зардаг бол мөн сайхнаа гээд л мөрөөдөх юм. Орой орж ирээд л будаагаа тавьчихаад бэлэн гоё котлетыг шараад л, бэлэн саладны ногоог уутыг нь урж саванд хийгээд л соусыг нь бас задлаад л дээрээс нь хийгээд болоо. Манайд тиймэрхүү юм түрүүчээсээ зарж байгаа ч тэр нь өдөр болгон авч идээд байхааргүй үнэтэй, ганц 2хон дэлгүүрт л байдаг, тэгээд ихэнх нь эрүүл ахуй чанарын шаардлага хангахгүй юмнууд байна.

Дэлгүүрт зарж байгаа котлетууд уг нь байна, гэхдээ аваад идэхээр мах ерөөсөө бараг л амтагдахгүй юм, мах биш юугаар хийсэн юм гэмээр. Бас идэхээр гэдэс эвгүйрхээд байх юм. Мах аймшигтай үнэтэй гэгддэг Японд дэлгүүрийн котлет нь цул мах л байдаг юм даа. 

Манайд уг нь сэтгэл гаргаад хийсэн цэвэрхэн, тэгээд гоё амттай тиймэрхүү хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн хийвэл зах зээл байна гэж боддог юм шд. Хүмүүс ажлаа тараад бүгд л авгай хүүхдээ ажил цэцэрлэг сургуулиас нь аваад бөглөрч тагларсаар оройтож харьж байгаа, очоод хөлдүү мах гэсгээгээд хоол хийх гэж бөөн төвөг чирэгдэл. Тэгээд хийсээр байтал хоол нь оройтоод, буруу хооллолтын зуршил тогтоод л, түүнээсээ үүдээд эрүүл мэндэд ч нөлөөлөөд. 

Яг одоогийн байдлаар бууз, банш, татсан гурил 3 л яг болгоод идэхэд бэлэн, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүний стандартаар, эрүүл ахуйн шаардлагад нийцэхээр их сайн хөгжсөн байна. Одоо бусад юмнуудыг нь бас ингээд хөгжүүлбэл сайхан байнаа. Татсан, хэрчсэн мах, хагас болгосон хэрчсэн ногоо, салатны ногооны микс соустайгаа гэх мэт. Ууттай бууз шиг аль ч дэлгүүр орсон төрөл бүрийн сонголтоор үнэ нь ч боломжийн чанар ч гайгүй байвал.
Тэгээд би нэг гуя аваад шулаад жижиглээд хоолны мах болгож хөшиглөөд оройн хоол хоолоор нь тасдаж уутанд хийгээд тавьчихлаа. Хэдэн уут татсан гурил аваад хөлдөөчихсөн. Бүүр яарсан ядарсан үед гурилтай шөлийг амархаан хийхээр бодоод.
Ногоог л харин яахаа мэдэхгүй байна, ялангуяа саладанд ордог ногоонуудаа. Болж өгвөл орой болгон ногооны салад идчихдэг байвал сайхан аа.

Theoldreader-ийг танилцуулж байна

Өнгөрсөн жил Google reader ажиллахаа байсан тул өөр сонголт хийхээс аргагүй болсон талаар та нарт хэлж байсан санагдана. Миний хувьд онлайн хэрэглэгчдээс санал болгосон сонголтуудаас The Old Reader /theoldreader.com/-г сонгосон бөгөөд хэрэглээд бараг жил болж байна уу даа. Тэгээд өөрийн санал бодлоо хуваалцахаар шийдлээ. Google reader-ээс өөрийн subscription-ээ шилжүүлээд шууд авчихсан тул аль нэг блог сайт орхигдох ямар ч асуудал байсангүй. Функцийн хувьд google reader-тэй адилхан, нэг их илүү дутуу юм байхгүй, хэрэглэхэд амар.

Энэ юу юм бэ гэж зарим хүмүүс асууж магадгүй. Та нар байнга уншдаг блог сайтууддаа шинэ бичлэг нэмэгдсэн эсэхийг яаж шалгаж уншдаг вэ. Тэр болгоны вэб хаягийг нь бичих байтугай ер нь ямар нэртэй блог сайт байсныг ч санадаггүй биз дээ. Тэгвэл иймэрхүү RSS feeder уншигчууд нь таны захиалсан /RSS subscription/ хэвлэлийг авчирч өгч байгаатай яг адил. Та яг сонин хэвлэл захиалж байгаа юм шиг "Би тийм тийм блогуудыг захиаллаа" гээд тохируулга хийнэ, сонин хэвлэлийн шинэ дугаар гарахад шуудангаас авчирч өгдөг шиг иймэрхүү уншигч нар шинэ бичлэг тавигдахад танд авчирч өгч байна гэсэн үг.

Ажилд орох зөвлөгөө

гэх юмуу өөрийн энэ хугацаанд олж мэдсэн туршлагаа хуваалцая гэж бодлоо.


1. Ажлын зар хайх
Ажлын зарыг хаанаас хайж болох тухай өмнөх постод бичсэн нь ойлгомжтой байгаа гэж бодож байна. Бас нэг юм хэлэхэд зөвхөн мэргэжилдээ хязгаарлагдах хэрэггүй. Жишээ нь, ня-бо хүн байлаа гэхэд заавал ня-бо хийнэ гээд л нябо-гийн ажил хайгаад байвал ажил хайх хүрээ чинь хязгаарлагдана. Гэтэл өөр зөндөө боломж байна, хангамжийн ажилтан хийж болж байна, санхүүгийн боловсрол олгодог газар нябогийн багш хийж болж байна, санхүүгийн зөвлөгөө өгдөг компанид зөвлөх хийж болж байна, аудитороор ажиллаж болж байна. Гэх мэтчилэн сонголт өргөжөөд явчихаж байгаа биз дээ. Манай улсын боловсон хүчний нэг онцлог нь их хөрвөх чадвартай байдаг нь давуу тал гэж би боддог юмаа. Учир нь олон хүн амтай газар бол яг нэг мэргэжлээр маш нарийн бэлтгэгдсэн зөвхөн тэр юмаа л хийж чаддаг хүмүүс байдаг бол бага хүн амтай газар нэг хүн олон ажил хийх чадвартай байхыг шаарддаг. Тиймээс ажил хайж байгаа хүмүүст хэлэхэд, яг таны мэргэжлийн ажил биш ч гэсэн төстэй өөр ажлуудын тавьж байгаа шаардлагыг уншиж үзэж байгаарай гэж зөвлөх байна.

Ажил хайсан нь

Саяхан хүртэл би санаандаа хүрсэн ажил олж чадахгүй байгаадаа өөртөө гайхаж гутарч "Үгүй би ер нь яах гэж гадагшаа сургуульд явав аа. Энд зүгээр сайхан ажлаа хийгээд долларын цалингаа аваад сууж байхгүй яаваа" гэж хүртэл бодох үе гарлаа. 

Би ажил олж болох бүх мэдээлэл сувгийг ухаж CV-гээ байнга шинэчлэн олон олон ажилд apply-даж байсан. Гэхдээ яг миний мэргэжилтэй ойролцоо, яг миний хийхийг хүссэн ажил гарахгүй байсан юм. Тийм учраас огт өөр мэргэжлийн хүн материалаа өгөөд байгаа учир тухайн байгууллагаас намайг ярилцлаганд огт дуудахгүй байлаа. Аргагүй шүү дээ. Бизнесийн худалдааны хүн хэрэгтэй байнаа гээд байхад нэг инженер би оръё гээд материалаа өгөөд байвал огт авч хэлэлцэхгүй биз дээ тэр байгууллага чинь. Нэг тиймэрхүү л юм болоод байсан юм.

Бас энд тэндээс ямар ч ажлын санал хүлээж авахгүй байлаа. Яагаад гэвэл би өөрийгөө рекламдах, мэргэжлийн суваг чиглэлээрээ хүн амьтантай уулзахгүй тэрүүхэн тэндээ л эргэлдээд байсан юм билээ. 

Бас дээрээс нь яг эгзэгтэй үед би ирж таарчээ, учир нь эдийн засаг хямралд ороод гадаадын хөрөнгө оруулагчид үйл ажиллагаа зогсоох нь зогсоогоод гарч явах нь яваад түүнийг нь дагаад маш олон компани хаагдснаас болж захзээлд ажилгүй хүмүүс ихсээд, мөн мянганы хөгжлийн сангийн гэх мэт олон төслүүд дуусаад тэнд ажиллаж байсан хүмүүс бүгд ажилгүй болсон гэх мэт.