Элсэлтийн баяр

За 4 сарын 10нд хүү сургуульдаа анх удаа очих болов оо. Тэр өдөр нь элсэлтийн баяр юм байна. Элсэлтийн баяраар ч гэсэн аав нар нь заавал цагаан цамтай хослол өмсөж ээж нар нь албаны баярын хослол өмсөх ёстой.

Яг ийм. Гэхдээ малгай нь биш шүү. Энэ Японы хаан ширээ залгамжлах ач ханхүү байна.

Тэгээд эрэгтэй хүүхдүүд нь пиджак шоорт цагаан цамц зангиа зүүдэг юм байна. Бүр заавал. Бүгдээрээ шүү. Ганц ч өөр хувцасласан хүүхэд байгаагүй гээд бод доо.

Нэг иймэрхүү.

Харин охидууд бол ямар ч өнгийн албаны маягийн гоёлын хослол өмсөхөд болдог юм байна лээ. Тэгээд яахав дээ, төгсөлтийн баяраар нь хослол өмсгөж чадаагүй гээд элсэлтийн баяраар нь бас тэс өөр хувцастай эвэртэй туулай шиг юм явуулалтай биш гээд энэ хослолийг нь 10,000 иенээр авч өглөө. Монголд очихоороо нэг брюкэн өмд авч өгөөд бүтэн хослол болгож авахаас. Монголд ямар ийм шорт өмсөх биш.

Японы бага сургуулийн хүүхдүүд заавал энэ цүнхийг барих ёстой. Өөр цүнх барьж болдоггүй. Энийг чинь рандасэрү гээд байдаг байхаа. Үнэтэй гэж жигтэйхээн. Хамгийн хямд нь 10,000 иенээс эхэлнэ, тэгээд дээшээ 40 бүр 60,000 иен гэж нэг газар харж байсан. А4-н цаас багтдаг, хичээл ном нь нугалардаггүй, нуруунд нь эвтэйхэн, бас хамгаалалттай гээд олон ид шидтэй энэ чинь.

За тэгээд сургууль дээр нь яваад очсон чинь хамгийн эхлээд сарын өмнө гэрийн хаягаар явуулсан харшлын асуулттай бөглөх хуудсыг нэхэж авч байна. Дараа нь сургуулийн гадна цонхон дээр элсэлтийн шалгалтын хариу шиг наачихсан том цаасан дээрх нэрэн дотроос хүүгээ аль ангид хуваарилагдсныг нь олж харлаа, тэгээд тэр анги руу нь орлоо. Хамгийн эхлээд аав ээж нараар нь газрын зураг дээр гэр нь хаана байдгийг өнгө өнгийн наалтаар наалгаж авч байна лээ. Тэр нь ийм учиртай юм. Бусад бага сургуулиуд ч гэсэн тэгдэг байхаа. Сургуулиас гараад ийш тийшээ явж байгаа төв замуудаа өнгө өнгөөр ялгачихдаг юм. Тэгээд тэр хүүхдийн гэр нь аль замтай ойр байна тэр өнгийн маршрутад харьяалагддаг юм. Хичээл тарахад багш нар өнгө өнгөөр нь хүүхдүүдээ хувааж тэр замаар нь дагуулаад явдаг, замаа дагаж явж байгаад хүүхдүүд гэрээ дөхөөд ирэхээр гэр лүүгээ гүйлдээд гүйлдээд орчихдог зохион байгуулалттай. Манай хүү улбар шар өнгийн замд харьяалагддаг болсон.
Тэгээд хүүхдүүдээ ангид нь оруулаад суулгачихлаа, аав ээж нарыг биеийн тамирын заал руу ороорой гэж байна. Япон сургууль нээрэн биеийн тамирын заал нь бас урлаг уран сайхныхаа ч заал болчихдог их амар шүү. Тэнд ороход нэг иймэрхүү байгаа юм.

Японы сургуулийн заал нь бүгд ийм. Ганц биеийн тамирын хичээл орох биш урлагийн тоглолт элдэв баяр ёслолын арга хэмжээ бүгд эндээ болдог. Хэдэн эвхдэг сандлыг хүүхдүүдээр зөөлгөж янзлаад л болоо.

Багш эрхлэгч нар нь урд хажуу талаар нь суучихсан тэгээд аав ээж нар. Тэгээд захирал багш баахан юм ярьсан, Японы төрийн дуулал дуулсан, сургуулийнх нь өөрийнх нь дууг нь дуулсан. Том ангийн хүүхдүүд дуу дуулж хөгжим тоглож өгсөн. Удалгүй хөгжим дуугарч бүх 1-р ангиуд баяр ёслолын байдалтай гаднаас олимпын тамирчид цэнгэлдэхэд орж ирж байгаа юм шиг өмнөө 1-ийн тэд гэсэн пайз бариулчихсан, багшаараа замчлуулаад хоёр хоёроороо хөтөлчихсөн их хөөрсөн нөхдүүд орж ирж байгаа юм. Аан тийм, яг ангийг нь авч байгаа багш нар нь ингэж хүүхдүүдээ хөтөлж орж ирэхгүй. Энэ арга хэмжээнд зориулаад сургууль тэр чигээрээ эрт тарцгаачихсан, том ангийн бусад багш нар 1-р ангийнхныг асран халамжилж зохион байгуулж, заал руу ортол ангид нь цуглуулж тогтоож, хөтөлж замчилж орж ирнэ.

Нэг иймэрхүү.

Нэг ангийг 2 багш харж хандаад яваад байх шиг байгаан. Лав охины ангийн багш 1-н 2 дээр явж байсан. Ингээд хүүхдүүдийг хамгийн урд эгнээнд суулгана. Тэгээд сургуулийн захирал нь хүүхдүүдтэй мэндчилнэ, хөгжилтэй зүйл ярьж өгөөд байсан /ойлгохгүй нь сайхан даа ккк/, тэгэж тэгэж ангийнх нь багшийг зарлана. Нэгийн нэгийн багш бол Танака сэнсэй гэх мэтээр зарлах тоолонд бид нар бүгд алга ташиж тэр багш нь босч ирж ангийнхаа хүүхдүүдтэй эцэг эхтэй мэндчилнэ. Тэгээд 2-р ангийн хэдэн хүүхдүүд тайзан дээр гарч ирж "Бид нэг жилийн дотор ийм ийм юм сурсан, та нар ч гэсэн шинэ сургуульдаа хөгжилтэй байж олон найзтай болоорой" гэж мэндчилгээ дэвшүүлсэн. Энэ хэсэг нь их хөөрхөөн. Дээс тоглож үзүүлж байхдаа зарим нь дээсэндээ орооцолдож унаад л. За иймэрхүү арга хэмжээ дуусаад багш нар нь өөр өөрсдийн ангийн хүүхдүүдээ хөтлөөд буцаад хөгжмийн аянд гараад явцгаасан. Дараа нь эцэг эхчүүдийг анги ангиар нь дуудаад эцэг эхийн зөвлөлийн гишүүн ээж ч юмуу нэг нэг хүүхнүүд баахан юм яриад л бүлэг мүлэгт хуваарилаад байгаа бололтой, нэг харсан газар тэнгэрээ үзэцгээчихсэн зогсож байсан бүх ээж нар. Аав нар бол тэгсгээд л хойгуур сандал дээгүүр л сууцгааж байх. Тэгэж байтал зураг авахуулах ажиллагаа эхлээд камерны хөл тэвэрсэн хоёр залуу байдгаараа гүйчихсэн орж ирснээр ээж нарын шаагилдаан намжив.  Эд нар чинь ямар нэг албаны юм хум ажил энэ тэр хийхээрээ байдгаараа гүйгээд байдаг юм. Учиргүй тонголзоод л, эсвэл гүйгээд л, юм ярихдаа намс намс гээд л. За тэр яах вэ. Тэгээд зураг авахуулахдаа анги ангиараа авахуулнаа. Анги ангиараа дахиад багш нараар хөтлүүлж орж ирээд тайзны урдуур зассан сандал дээр суугаад араар нь аав ээж нар нь зогсож байгаад монтажны зураг авахуулж байгаа юм шиг сүртэй зураг авахуулдаг юм байна лээ. За тэгээд буцаад ангидаа очсон чинь хүүхэд болгоны ширээн дээр том том шар малгай, 2 уут пиг дүүрэн бичиг цаас ном дэвтэр хуваарилаад тавьчихсан байна лээ. Багш нь маргааш юу юу авчрах, гарын авлагыг яаж хэрэглэх тухай баахан зааварчилгаа өгөөд тарсан даа. Эхний ээлжний дэвтэр, сурах бичгийг нь тавьж өгдөг юм билээ. Мөнгийг нь дараа сард суутгана гэсэн. / Сурах бичиг нь үнэтэй юмуу үнэгүй юмуу? Ямар ч байсан дараа сард 4 сарын хоол, хичээлийн хэрэгслийн мөнгө гэж 15,000 иен хураана гэсэн. 2 хүүхэд 30,000 иен төлөх юм байна лээ/
Эхний өдөр ч яахав ингээд тараад аав ээжтэйгээ харьсан. Харин маргаашнаас нь энгийн хувцас өмсөөд том шар малгай том шар цүнхээ үүрээд /1-р ангийнхны цүнхэнд нь сургуулиас тарааж өгсөн шар бүрээсийг хийх ёстой. Тэгснээрээ 1-р ангийн хүүхэд гэдэг нь андашгүй/ ууттай сургууль дээр өмсдөг гутлаа бариад том даавуун ууттай сандлын бүрээс /сандал дээрээ тавьж суудаг, бас газар хөдлөлтийн үед толгойдоо өмсөж хамгаалдаг зөөлөвч гэх юмуу/ эд нараа бариад явж өгнө шүү дээ. Хичээл нь тарахад нь багш нар нь хүүхдүүдээ өнгө өнгийн маршрутаар нь хувааж аваад замаа дагаад явна.

Энэ шар өнгөтэй нь 1-р ангийн хүүхэд гэсэн үг.

Багш нь урд нь нэг пайз шиг юм барьчихсан, араас нь баахан ийм шар малгай цүнхтэй жижигхэн юмнууд дагачихсан, яг галуу дэгдээхэйнүүдээ дагуулчихсан явж байгаа юм шиг харагддаг юм. Тэгээд зам дээр ээж нар нь хүүхдүүдээ тосоод тосоод авчихна. Эхний 3-4 хоног л ингэж багш нь газарчилж өгдөг юм билээ тарахад нь. Тэгээд тэрнээс хойш хүүхдүүд яг тэр өнгийн маршрутын замаараа л яваад сурчихдаг. Монголд хэрэгжүүлбэл их зүгээр арга байгаа биз.

Төгсөлтийн баяр

Нээрэн манай гэр бүлд гарсан нэг том өөрчлөлтийн тухай ярья. Манай хүү цэцэрлэгээ төгсөөд сургуульд орсон. Японы хичээлийн шинэ жил 4 сард эхэлдэг болохоор тэр л дээ. Ингээд би чинь төгсөлтийн болон элсэлтийн баярт бэлдсэн том туршлагатай болсон шүү.

Японд ямарваа боловсролын байгууллагад элсэн орох төгсөх үйл ажиллагаанд маш их ач холбогдол өгдөг юм билээ. Хүүгийн цэцэрлэгийн төгсөлтийн баярыг бүр 2 сарын өмнөөс л яриад л байсан яриад л байсан би ч нэг их тоогоогүй юмаа. Яг цаг нь болсон чинь багш нь урьд орой нь цэцэрлэгээс нь авахад "Хүүдээ хослол өмсгөөрэй. Гэрийнхэн нь ч бас албаны хувцасладаг юм шүү" гэвээ. Манай хүүд ямар юмны хослол байхав дээ. Тэгээд яах вэ гэж бодож байгаад нэг хөх даавуун өмдийг нугалаас гаргаж индүүдээд цайвар цэнхэр сорочкон цамцыг нь сайн индүүдэж өмсгөөд охиндоо хар палааж цагаан трико өмсгөөд өөрөө нэг пиджак хар палааж /надад ч хослол байхгүй шдээ ккк/ өмсөөд яваад очлоо. (Папа монгорү явцан байхгүй.) Тэгсэн чинь цэцэрлэгийнх нь бүх багш нар гоонж хослол өмсчихсөн, том өрөөгөө зайчлаад ханаар нь манай хүүгийн хийсэн уран бүтээлүүдийг өлгөөд өөдөөс харсан хананд манай хүүд зориулаад гар урлалаар баяр хүргэсэн том бүтээл хийгээд наачихаж. Тэгээд бүр цэцэрлэгийн удирдах зөвлөлийн гишүүд гээд 3 эрэгтэй хүн /учиргүй гоонж зангиа болсон/ ирчихэж. Индэрийн өөдөөс харуулаад баахан сандал засаад бид нарыг багш нар бүгдээрээ суулгаад байж байгаад ардаас хаалгаар хөгжим дуугарангуут манай хүүгээр тэргүүлсэн тэдний ангийнхан хуримын хос сүмд орж ирж байгаа юм шиг орж ирдэг юм байна. 

Ангийг багш нар өөрсдөө гараар хийсэн зүйлээр маш гоё чимэглэсэн байсан. Тэр цаана байгаа манай хүүгийн хөрөг зургийг оригами цаасан шувуу эвлүүлж хийсэн байна лээ. Их гоё, бас их хөдөлмөр орсон байсан.

Тэгээд энэ индэр дээрээс захирал багш, удирдах зөвлөлийн хүмүүсийн нэг нь, ангийнх нь охин эд нар дараалан манай хүүд хандаж үг хэлж бэлэг өгч бас төгсөлтийн гэрчилгээг нь баяр ёслолын байдалтай албаны маягаар их гоё гардуулсан. Бас хүүд зориулж ангийнхан нь дуу дуулж өгсөн. Бүх юмыг бүр алхах гишгэх үйл хөдлөлийг нь хүртэл бүтэн сарын турш давтаж бэлдсэн гэж байна лээ. Ер нь бол их сайхан байсан л даа. Гэхдээ сонин санагдсан юмнууд байнаа. 

Цэцэрлэг төгссөн гэрчилгээ. Албаны харагдаж байгаа ч доторх бичиг эд нар нь багш нар нь өөрсдөө хийсэн их хөөрхөн зүйл байна лээ.

Тэр удирдах зөвлөлийн эрэгтэй хүн аймаар удаан үг хэлсээн. Ямар их сургуулийн оюутан төгсөж байгаа биш тийм ноцтой удаан үг хэлэх хэрэг байсан ч юмуу үгүй ч юмуу. Манай тэсвэр муутай хүү /6 настай эрэгтэй хүүхэд шүү дээ/ удаан хөдөлгөөнгүй зогсож чадахгүй ийш тйишээ савлаж хөдлөөд л гуя муяа майжаад л. Бас энэ удаан олон албаны үг хэлэлт, ёслолын ажиллагааны турш хүүгийн ангийн 3-5 настай жаахан хүүхдүүдийг сандал дээр цомцойтол нь хоёр гарыг нь өвдөг дээр нь тавиад суулгачихаж байгаа юм. Бүтэн нэг цагийн турш шүү дээ. Учир начрыг нь ч ойлгохгүй ийм жаахан хүүхдүүд тийм удаан сууж чадахгүй шдээ. Түрүүчээсээ хөдөлж босч гүйх нь гүйгээд л, уйлж савж унах нь унаад л, орилж хашгирах нь хашгираад л эхэлж байгаа юм чинь. Тэр тоолонд өнөө хэдэн багш нар нь тэд нарыг томоотой хөдөлгөөнгүй суулгах гэж оролдож байгаа нь үнэн утгагүй тэнэг санагдсан. Тэгээд хүүхдүүд тэсвэр алдаад эхэлж байхад чинь тэр гоонж зангиатай албаны хүмүүс ер тоосон шинжгүй албархуу царай гаргаад суугаад байх юм. Ямар компаний нээлт биш дээ.

За дараагийн хамгийн тэнэг бүр ёстой тэнэг санагдсан нэг зүйл бол, би чинь их л баяр хөөртэй амьтан камераа барьчихаад зураг хөрөг аваад бичлэг хийгээд л хүү рүүгээ эрхий хуруугаа гозойлгоод л инээд алдсан их л аз жаргалтай сууж байлаа. Тэгтэл гэнэтхэн энд тэнд хүмүүс нусаа татаад эхэлдэг юм байна. Чанга чанга нусаа татаад эхэллээ. Гайхаад ийш тийшээ харсан чинь бүх эмэгтэйчүүд нь уйлаад байх юм. Бүх багш нар нь гэсэн үг л дээ. Ядаж байхад япон цэцэрлэг чинь их олон багштай, ядаж байхад тэд нар чинь бүгдээрээ эмэгтэй. Энд тэндгүй нулимсаа арчаад л нусаа татаад л нүд нь улайчихаад уйлаад байх юм. Жинхнээсээ ч уйлаад байгаа юмуу дүр эсгээд ч байгаа юмуу. Манай хүүг төгсөөд явж байгаа болохоор л уйлаад байна гэж ойлгосон. Эсвэл төгсөлтийн баяр дээр бүх эмэгтэйчүүд нь уйлах ёстой байдаг ч юмуу, эсвэл бүгдээрээ уйлъя гэж тохиролцсон ч юмуу. Ганцхан би л уйлаагүй их л happy амьтан байлаа тэнд. Сүүлдээ хүмүүс уйлаад байхад би ганцаараа инээд алдаад малийгаад байгаад байх нь эвгүй ч юм шиг, сүүлдээ бүр хүний оршуулга болж байгаа ч юм шиг сонин санагдаад явчихсан. Их эвгүй мэдрэмж төрсөн шүү. За тэгээд зураг авахуулах хэсэг эхэлсэн чинь тэр уйлаан майлаан нүд ирмэхийн зуур алга болсоон. 

Цэцэрлэгийнх нь гадаа байсан энэ хуанлийн зургийг бүгдийг нь манай хүү зурсан гэсэн.

 Хамгийн сүүлд нь дуусаад явах болсон чинь манай хүүгийн бүтэн жилийн турш хийсэн бүх гар урлалын зүйлс зурсан зураг гээд түнтийсэн том 2 уут юм өгсөн.  Ер нь багш нар нь их сэтгэл гаргаж их юм бэлдэж хийж их сайхан тэмдэглэж өгсөөн төгсөлтийн баярыг нь /except too much crying/. 

Ямар завтай ерөнхийлөгч вэ?

Күй ээ энэ Элбэгдорж чинь галзуурчаа юу? Юун ч идэвхитэй твиттер бичдэг юм яасан ч сайхан завтай юм. Дээр бас хэзээ ч билээ "Би улаан FB-чин боллоо" моллоо гээд солиорчихсон байсан.
"Хөлбөмбөгийг дэмжлээ, хөлбөмбөг мандтугай" гээд твиттерт бичиж л дээ. Тэгтэл Женко Баттулга нь "Та хааяа жүдо харж бай л даа" гэж тоглоом шоглоомоор хэлжээ. Би, за би ч биш өөр хэн ч байсан "За тэгье ээ харж байя" л гэнэ биз дээ. Тэгтэл хариуд нь өнөө Элбэгээ нь солиорч өгсөн байх юм.
Elbegdorj Tsahia : Одоо ажлаа хий. Цаг наргүй л жиргэх юм. Улс орон хэцүүдлээ. Хичнээн хэлүүлдэг юм.

Battulga  Hkaltmaa: Цаг наргүй ч юу юм бэ...Та ч бас...

Elbegdorj Tsahia :  Нөгөө засаг дээр санал хураах болон Баярцогтыг чөлөөлөх асуудал юу болсон бэ. Дахиад л завсарлага. Ажлаа хурдлаач.

Battulga  Hkaltmaa: Твиттерт дарга цэрэг байхгүй байх аа. Тэгээд ч амралтын өдөр шүү дээ. Баярцогтын тухайд өөрөө бүх юмаа хүлээн зөвшөөрсөн ш дээ. 

Elbegdorj Tsahia :  Өөрт чинь бас нууц мууц данс энд тэндэхийн арал дээр байгаа юм биш биз. Юу хийж яваа нь мэдэгдэхгүй юмнууд л гүлдийлдээд явах юм.

Battulga  Hkaltmaa: ммм Гүлдийлдээд гэж юу гэсэн үг вэ.

Social media хэрэглэх нь хувь хүний эрх чөлөө ч гэсэн муу ч сайн ч улсын ерөнхийлөгч хүн ийм тавьтаргүй байж болохгүй биз дээ. Тэгээд бүр нэг багийнхаа хүний тоглоом шоглоомоор хэлсэн үгэн дээр нь дөвчигнөөд л. Юун ч мөнхийн ингээд л твиттер бичээд сууж байдаг завтай байдаг юм. Тwitter, Facebook эргүүлдэхээс өөр түм буман ажилтай л баймаар юм. Сонгууль дөхчихөөд өөрийгөө нээг их ажил бодсон хүн гэж харуулах гээд байгаа юмуу хаашаа юм. Уг нь ардчилсан ерөнхийлөгч гээд талтай л байдаг байсан. Хааяа хааяа их тавьтаргүйтэх юмаа. Жаахан буурь суурьтай байвал таарна.
Эх сурвалж 

Брэндийн өвчин

Ахиад бичихээс. Нээрэн уншаад үзсэн аймаар ууртай болчихож.
"Манай охид хүүхнүүд брэнд хөөх дуртай болжээ. Бие биенээ их сонжиж өмсөж зүүснээр нь гоочилдог болж.  Тэгээд бие биедээ гайхуулах гэж, бие биенийхээ дор орохгүй гэсэндээ, санаа зовсондоо,  хүнд муулуулахгүй гэсэндээ, хатуухан хэлвэл зүгээр л гял цал баг зүүх гэж ямар ч хамаагүй аргаар үнэтэй элдэв брэндийн зүйл эдэлж хэрэглэхийн төлөө үхэн хатдаг болжээ" гэж монголд байгаа найз маань хэлж байна. Түүнийг сонсоод үүнийг бичиж сууна.
LV, Prada, Channel мэтийн хэт үнэтэй брэндүүд нь нийгмийн цөөнхийн илүүдэл мөнгийг захзээлд оруулах зорилготой нэг хөшүүрэг юм шүү дээ. Тэнд чинь мөнгө санхүүгийн хувьд санаа зовохоо больчихсон хүмүүс л очиж хөрөнгө оруулалт хийдэг юмаа. Яахав нийгмийн массын хувьд тэр баян тансаг хүмүүсийн хэрэглэдэг зүйлийг барьчихвал өөрийгөө баян болчих мэтээр төсөөлөл үүсдэг байх. Тэрэн дээр нь өнөөх үнэтэй брэндийн маркетинг маш сайн ажилладаг.
Миний хувьд лав гутал хувцас цүнх элдэв зүйл авахдаа хэзээ ч брэндийг нь харж байсангүй. Зөвхөн материал нь хэр сайн юм, угаахад будаг гарах юмуу, бөөсөрдөг юмуу, агшиж сунахаар юмуу, биед эвтэй юмуу, хэврэг юмуу л гэж харж байснаас тийм ийм брэнд байна гэж харж байсан ч үгүй. /Ямар сайндаа монголд байхдаа нэг дэлгүүрээс углааш авах гээд шууд газар шидэж байгаад углаж үзсэнээ за за хөлд эвтэйхэн юм байна гээд өмсөөд яваад өгсөн. Дараа нь энд ирсэн хойноо найзаасаа Zara-ын охин компани Bershka гэж байдаг миний углааш тэднийх байсан байна гэдгийг мэдсэн шд/. Чанар дагаж үнэ гэж үнэтэй хувцас сайн материалтай удаан эдэлгээтэй байдаг нь үнэн л дээ. Гэхдээ дундаж амьдралтай хүн хэт үнэтэй брэнд хэрэглэх гэж зүтгэх нь тэнэг хэрэг. Бас хэн хэрэглэж байна вэ гэдэг сонин асуудал. Хуучин ажлын хүмүүс бүгд гадаадад сургууль төгссөн өндөр боловсролтой ах эгч нар байдаг байлаа. Германд PhD хамгаалсан, Англи Америкийн сүрхий сайн сургуульд мастер хамгаалсан хүмүүс байдаг байсан юм. Тэдэн дунд ганц ч LV барьсан хүн хараагүй л юм даа.  Ядуудаа, авч чадахгүйдээ барьдаггүй байсан гэж би бодохгүй байна. Харин тэр үнэтэй LV-г худалдаж авах нь утгагүй хэрэг гэдгийг мэддэг болоод л тэр байх. /Ер нь л хувцас гадаад төрхөндөө ёстой анхаардаггүй хүмүүс чинь манай хуучин ажлынхан байсан даа./ Гадаадад PhD хамгаалсан эгч цул брэндээр хувцасласан 20 хэдтэй годгор охин хоёрын хэн нь үнэ цэнэтэй байх вэ?

Сонин сайхан

Сая хэд хоног аймаар завгүй тэгээд хамгаалалт гэж галзуу юм шиг явж байхдаа бараг кофегоор л амьдарлаа. Одоо гэрийн бүх кофе дуусаа. Ерөөсөө өлсөх гэж мэдрэхгүй хоол идмээр санагдахгүй яваад байлаа. Өдөр оройд зөвхөн 2 хүүхдэдээ л хоол хийж өгнө, өөрөө нэг өвдөл цөвдөл боов гадил мэтийг хааяа мэрчээд яваад байсан юм. Тэгээд хамгаалалтын дараа л гэнэт ухаан орсон юм байлгүй учиргүй их өлсдөг байна шүү. Хэрэгт дурлаад жингээ үзсэн чинь 7 хоногийн өмнөхөөс 2кг турчихсан байна лээ. Түрүүчийн 7 хоногт гэнэтхэн 2 хүүхдээ учиргүй өрөвдөөд. Ээж нь гэж хагас мэдрэлтэй юм шиг хүүхдээ ч тоохгүй сургууль руу байнга хаяад явчихна, өнөө 2 нь өөрсдийгөө болгоод гадаа мадаа тоглосон болж өдрийг өнгөрөөнө. Тэгээд хүүхдүүдээ жаахан баярлуулах санаатай нөхрийн төрсөн өдрийг бид 3 энд нөхөргүйгээр тэмдэглээд нэг хятад хоолны газар орой орсон юмаа. Хоол идээд сууж байсан чинь бид хэдийн яриа европ хүмүүсийн тухай болоод явчихлаа. Хүү асууж байна.
-Европ гэж ямар хүмүүс юм? Европ гэж улс байдаг юмуу? гэнээ.
-Европ хүмүүс гэж цагаан арьстнуудыг хэлж байгаан.
-Тэгвэл бид нар ямар арьстан юм гэснээ хоол идээд халууцаад хоёр хацар нь улайчихсан сууж байгаа эгчийгээ харснаа
-Аан бид нар улаан арьстан юм байна. Та аниаг хар л даа, улаан арьстан байгаа биз дээ гээд. Охин бид хоёр бөөн хөхрөлдөөн болоод.
Юмыг жаахан хөнгөнөөр хүлээж авч байя аа. Take it easy. Тэгэхгүй бол энэ янзаараа дараа дараагийн хурал илтгэл хамгаалалтыг амьд мэнд давахгүй шинжтэй. Хамгийн гол нь сэтгэлээрээ их айгаад сандраад байх юмаа би. Юундаа айгаад байгаа юм бэ бүх хүн өгч байгаа шүү дээ гэж бодсон хэрнээ л бүр ёстой аймаар nervous болчихоод байсан.
Гадаа уг нь цэцэг навч дэлгэрээд хавар эсвэл зун болоод байгаа юм билээ шдээ. Гэнэтхэн анзаарч хэдэн цэцэгний зураг даръя даа гэж бодлоо. Ойрд зурагтай пост оруулаагүй юм байна.
Нөхөр гуай өдөр цаг минут бүр утасдаастай. Манай нөхөр байнга тэгэж залгадаг юм. Хүүхдүүд нь бүр залхцан, ганцхан цагийн өмнө бид 3-тай гурвуулантай нь ярьсан мөртлөө ахиад л алив хүүхдүүдтэйгээ ярья гэнэ. Өнөө 2 нь шууд үгүй гээд толгой сэгсрээд. Би өмнөөс нь хэцүү байдалд орчихно. Ярихгүй гэж байна гэвэл аав нь гомдчих гээд байдаг, ярь гэхээр өнөөдүүл нь үгүй гээд байдаг. Би бол ч залхдаггүй юмаа, залгаж л байвал сайхан байдаг юм. Ер нь манай нөхөр бид 2 их нялуун улс юм байнаа бодоод байсан чинь. Хүмүүс мэдвэл шоолох байх даа. Хэл мэлээ хазаж ярина, элдэв зүрх дүрс мүрс явуулна, гадуур явахдаа хөтлөлцөж явна, метро юмуу автобус таксинд сууж явахдаа бие бие рүүгээ нүд амаа хачин болгож харна, их тэнэгтнээ. Нээрэн нэг юм санаанд орчихлоо. Бид 4 метронд явж байлаа л даа. Нөхөр бид хоёр бие бие рүүгээ нүдээ солир болгож харж мараад бие биенээ шоолоод явж байсан байхгүй юу. Тэгэж байгаад гэнэтхэн 2 хүүхэд рүүгээ харсан чинь манай хүү бид хоёрыг аль хэзээний ажиглачихсан нүдээ солир болгоод хэлээ гаргаад амаа ярзайлгачихсан явж байдаг юм. Бид 2 түсхийтэл инээчихэж билээ.

Яах вэ дажгүй шүү

За бүр гайхалтай сайн бол биш гэхдээ муу бол биш. Дунд шатны хамгаалалт тиймэрхүү л боллоо. Профессорууд нилээн юм асуусан. Гэхдээ бусадтай харьцуулахад манай лабын судалгаа харьцангуй хүнд л дээ. Намайг пресентациа тавьж байхад нэг япон оюутны харж байсан нь ер сэтгэлээс гарахгүй юмаа ккк. Бүр тэс ондоо ертөнцийн юм л яриад байгаа аятай хараад байсан, юун яасан бактерийн ДНК ялгаад цэвэршүүлээд гээд хачин хачин юм яриад учир нь олдохгүй зураг хөрөг үзүүлээд байхаар бүр мэл гайхаж цэл хөхрөөд бараг амаа ангайх нь халаг ядаж байхад би чинь prezi хэрэглэчихсэн чинь үзэж байгаа хүмүүс бүр нисч өгсөн юм шиг байна лээ.
Ер нь гэхдээ энэ хамгаалалтаас асар их юм сурч авлаа. Та нарт ч гэсэн хэзээ нэг цагт хэрэг болно гээд энд биччихэе. Японд пресентаци тавих нь бас өөр байж болох юм. Гэхдээ яахав илүүдэх юм биш уншчихсан байхад.
-Ямарваа чухал пресентацийг /монголоор илтгэл гэж орчуулахаар бас учир дутагдалтай санагдаад байгаа юмаа/ болох өдрөөс нь 24 цагийн өмнө заавал дуусгасан бай.
-Пресентаци тавих өдрөө материалаа хүнд үзүүлж хэрэггүй. Тэгвэл чамд баахан зөвлөгөө санаа хэлээд чиний ярих гэж байсан чиг шугамыг чинь алдуулж эргэлзээнд оруулна.
-Урьд шөнө нь сайн унтаж амрах хэрэгтэй. Эс тэгвэл ядралт чиний анхаарлаа төвлөрүүлэх чадварыг чинь сулруулж, олны өмнө барьц алдах, үгээ мартах, ярих гэж байснаасаа өөрөөр ярих гэх мэт алдаа гаргуулна.
-Пресентациа яг цагтаа ярьж дуусгахаар тохируулж хэд хэдэн удаа цаг харж сайн давт. Ялангуяа энэ слайд дээр ийм ийм үг хэлнэ ярина гэдгээ маш сайн тохируул. Цагтаа дуусгаж сурах нь маш өндөр оноо болдог.
-Судалгааны ажлын зорилгоо хэлэхээсээ өмнө уг судалгаа чинь юуг судалдаг юм бэ гэдгээ энгийн хүн ойлгогдохоор сайн тайлбарлах хэрэгтэй. Учир нь үзэгч сонсогчид янз бүрийн мэдлэг мэргэжилтэй өөр өөр хүмүүс байгаа.
-Бараг 7 хоногийн өмнөөс аль болох олон хүнд үзүүлж зөвлөгөө ав. Харин яг болох өдрөө биш.
Миний хувьд энд ирснээсээ хойш иймэрхүү илтгэл бараг л худалч хүнд 10-аад удаа тавьж байсан. Тэгсэн мөртлөө яг хамгаалалт гэдэг утгаараа энэ удаад их сүрдчихлээ гэж өөртөө дүгнэлт өглөө. Монголд хамгаалалтан дээр чинь зөвхөн хэдэн багш профессорууд нарийн бичиг эд нар гээд хэдхэн хүмүүс л суудаг биз дээ. Энд бүх юм нь албаных ч гэсэн нэв нээлттэй болдог, хүссэн хүмүүс нь орж ирж сууж үзэж болдог. Тийм болохоор манай департментийн бүх багш профессор оюутнууд орж ирээд суучихсан нүдэнд дүүрэн л хүн харагдаад жаахан сандарсан. Жаахан биш бүр нилээн сандарсан. Яг индэр дээр гарсан чинь бүр салгалаад эхэлсэн ккк. /Монголд бакалаврын хамгаалалт чинь хажууд нь зүгээр цэцэрлэгийн төгсөлт юм бишүү/ Баахан юм ярьж ярьж дуусаад байж байтал нэг багш тэгээд чиний яг чухал хамгийн чухал үр дүн нь аль юм гэж асуугаад байсан. Би хичнээн тайлбарласан ч тэр багш өөр мэргэжлийнх болохоор ойлгохгүй байгаа юмуу эсвэл албаар намайг сориод байгаа ч юмуу нэг их ууртай царай гаргаад байсан. Уг нь бол энэ чинь дунд шатны хамгаалалт юм шүү дээ, бид нар чинь хараахан үр дүнгээ үзээгүй байна. Өөр ч нэг их сүртэй зүйл болоогүй. Миний яг өмнө манай өнөө лаос охин хамгаалсан юм. Тэгсэн чинь манай багш баахан юм асуугаад хөөрхийг бас нилээн бүлтэгнүүлсээн. Ямар ч байсан бүх асуулт санал шүүмж бүгдийг нь маш сайн тэмдэглэж авсан, өөрийн санаа оноогоо ч бичиж авсан, яаж сайжруулахаа ч төлөвлөөд эхэлсэн. Бүр энэ хамгаалалтандаа бэлдэж байхдаа багштайгаа нэг юм зөвлөлдөж байсан чинь цаашид хийх судалгаа маань ч өөрчлөгдөж магадгүй шинжтэй болсон шүү.
Одоо ингээд санаа амрах болоогүй ээ. 26нд сургуулийн захиргаанд пресентаци тавина. Тэгсэн чинь манай сургуулийн захирал гэх үү хүн яг миний co-advisor юм шүү дээ. Манай багш очиж очиж тэр хүнийг миний co-advisor болж өгөөч гээд миний өмнөөс хүсэлт явуулчихсан байгаам даа. За яахав мундаг хүнээс сайн шүүмж сонсвол надад л сайн биз. 5 сард нэг сэтгүүл рүү paper явуулах ёстой /аая аймаар лаг бичсэн, accept хийгдээ ч үү үгүй ч үү/, 6 сард хэдэн хуралд оролцоно. 7 сарын эцэс гэхэд thesis-ээ хураалгана. 8 сард эцсийн хамгаалалт. Гээд их л завгүй зун болох нь дээ. Одооноос thesis-ээ бичиж эхлэхгүй бол амжихаа байх нь ээ. Нөхрийг тэр үед байна л гэж найдья, тэгэхгүй бол ганцаараа 2 хүүхэдтэйгээ бас чанга байна шүү. Өнөөдөр л гэхэд 2 хүүхдийн нээлттэй өдөрлөг боллоо, гэрээс нь хүн заавал очих ёстой, бас хүү хоолой нь өвдчихсөн халуураад үдээс хойш нь эмнэлэг явлаа, хөргөгчинд идэх юм дуусчиж дэлгүүр орж 2 уут дүүрэн юм олж ирлээ, оройн хоол хийлээ. Ингээд би сургууль руу орой 7 цагт л явах зав гарч байгаа байхгүй юу.
Өө юу вэ? Нэг их албаны сургууль соёл гэж явж байснаа хоол унд хүүхэд шуухад болоод явчихлаа энэ пост чинь.

Strong, more stronger

I'm a student who is studying in the graduate school as well as mother of 2. I have to be strong more than normal mother and more than normal student.
Sometimes I think that why I need to sleep at 1-2 am and wake up 5 or 6 in the morning everyday. For what? Why I have to rush lab and try to finish experiment before my kids come from school. Why I have to run between lab and home twice for cook lunch and dinner for my kids before my next reactor cycle starts.Why I have to clean home, wash dishes, go shopping and do laundry along my writing assignments and preparing presentations?
But I believe that I will see my result of my work and effort in one day. In that time, my kids, my family and my friends would be proud of me.
Sorry my dear readers, nowadays I'm suffering from stress of midterm defense which will be in next week. That's why I'm seeking a way to release my stress such as writing this kind of crazy post or drinking 6-8 cup of coffee per day. Hope recover soon.

Ичих булчирхай

Баярцогтод ичих булчирхай байхгүй. Уг нь байсан байх, одоо бол байхгүй. Яагаад байхгүй болсон бэ? Өнөөгийн Монголын нийгэмд төрийн албанд ажиллаж байгаа хүний ичих булчирхай хайлчихдаг юм шүү дээ. Яг ийм үүрэгтэй булчирхай гэж байхгүй боловч бид айх гэдэг зүйлийг мэдэрдэгтэй адил ичих гэдэг сэтгэлийн хөдөлгөөнийг бас л мэдэрдэг. Харин одооны төрийн албанд ажилладаг хүмүүс энэ мэдрэхүйг огт мэдрэхээ больсон юм шиг байгаан.
Бурхан төрүүлсэн гэж ярих, түүнийг нь очиж сурвалжлах, түүнийг нь төв эфирээрээ гаргах, маргааш дэлхий сөнөнө гэж хөдөө рүү дүрвэх, ууланд очиж ард түмнээ даатгана гэж яваад далуулаа төөрөх, гадаадын оффшорт сая доллар нуух, нуучихсан юм тэгээд та нар яах юм гэж басамжлах ер нь бүгд ичих булчирхай нь оогт ажиллагаагүй болсны л нэг илрэл шүү дээ том жижиггүй.
Одоо удахгүй Улаанбаатарын гудамжаар нүцгэн хүмүүс яваад эхэлбэл би лав гайхах ч үгүй. Ичнэ гэдэг зүйлийг мэдэрдэггүй болчихсон хүмүүс яах юм бэ, тоохгүй шд.

Үлгэр унших зуурт

Оройд 2 хүүхдэдээ монгол ардын үлгэр домог уншиж өгч байгаа юм. Тэрхэн зуурт иймэрхүү яриа хөөрөө болоод авч байнаа. 
-Тэгээд Бэтгэлжин бор шувуу чонон дээр очоод "Чоно гуай та хар ямааг идээд өгөөч, хар ямаа харганыг идэж өгөхгүй байна, харгана миний хайртай бэтгийг хагалчих гээд байна" гээд уншиж байсан чинь хүү,
-Наадах чинь яасан муухай хор найруулдаг шувуу вэ. Бусдыг өөрийнх нь хүссэн юмыг хийж өгөхгүй болохоор алуулна, идүүлнэ гээд сүрдүүлээд байх юм. 
-За за өөр үлгэр уншия. 
Бас нэг үлгэр дээр "Нар дөнгөж мандаж байхад, навч дөнгөж дэлбээлж байхад, сүн далайг шалбааг байхад, сүмбэр уулыг дов байхад нэг үнэг чоно..." гээд явж байтал охин,
-Юун шууд үнэг чоно вэ. Дэлхий дөнгөж үүсч байсан юм бол эхлээд бактер үүсээд... гээд орилоод эхэллээ. Би 
-За шинжлэх ухаанаа дараа болъё. Би үлгэр уншиж байна. БИ ҮЛГЭР УНШИЖ БАЙНА гэж нухацтай нь аргагүй хэлж байж охиноо дуугүй болголоо шд.
Зарим үлгэр нээрээ хүүхдэд уншиж өгөхийн аргагүй аймаар харгис харгис юм гардаг юм байна лээ. Бүр зарим үлгэр дээр 2 эхнэртэй ч гэж байх шиг. Хүүхэд бол ойлгохооргүй юм зөндөө байна лээ шүү. 

Ганцаараа

Ганцаараа гүрийх чинь их хэцүү юм байнаа. Нөхөр солонгос явчихсан, тэндээсээ монгол явна. Би одоо ганцаараа 2 хүүхдээ хараад хичээл эхлэхээр сургуульд нь явуулаад өөрөө дунд шатны хамгаалалт бас нэг хуралд оролцох ёстой. Хүү 1-р ангид орж байдаг, хичээлийн бэлтгэл авах хэрэгтэй байдаг. Хүүхдүүд өдөр эрт тарж ирж байдаг болчихно, гэтэл миний судалгаа оргил үе дээрээ явж байдаг, надад лабд зарцуулах цаг маш их хэрэгтэй байна. Нөхөр маань байхад амар байж дээ. Цагаа олж явлаа чи гэж уурлаж уурлаж л явууллаа. 
Уг нь хүү цэцэрлэгт явдаг байхад арай л амар, би орой 6 болтол сургууль дээр байж болоод байдаг байсан юм. Охин 3 хагас гэж хичээлээ тарж ирээд бэлэн юм идчихээд орой намайг иртэл гэртээ ганцаараа байж байдаг байлаа. Одоо 1-р ангийнхан 3 гэж тарж ирдэг, хүүг ирэхэд нь би заавал гэртээ байж байх хэрэгтэй болчихоод байх юм. 
Өглөө 6-д босч 2 хүүхдийнхээ хоол ундыг бэлдэж босгож хичээлд нь 7 хагас гэж гаргаад өөрөө гялс сургууль руу дугуйдаад юмаа хийж байгаад 3 гээд гүйж ирж сургуулиасаа ирэхэд нь тосч авч гэрт хоол хийж өгчихөөд гялс буцаж сургууль дээр ирж орой 6 хүртэл юмаа дуусгаад харьж байхаас. Бичих юмаа шөнө л амжуулдаг юмуу даа. Гэрт юм бичих аймаар хэцүү. Манай хоёрын шуугианд бас гэр орны ажлын хажуугаар төвлөрч суугаад юм бичнэ гэдэг бараг л бүтэхгүй асуудал.
Нөхрийг иртэл 2 сар гүрийх хэрэгтэй байна даа. Бүүр дийлэхгүй бол нөхрийг ажлаа хаяад ирж намайг дипломоо бичиж дуустал энд бай гэж хэлдэг юмуу яадаг юм.