Ажлын сонин сайхан

Манайд 2 зөвлөх өвөө байсан юм. Нэг нь яагаав би эртээд нэг учиргүй гомдоллодог, нөгөө нь их сайхан буурь суурьтай олон долоон үггүй, хүмүүс их хүндэлдэг, гадуур дагаад явахад хүн болгон мэндлээд л.

Ном унших, facebook-г хаях

Энэ уриаг би дахин дахин бүр дахин дахин хэлмээр байх юм. Сүүлийн үед ажил их байна гээд оройд ирээд ядраад бушуухан унтахын түүс болоод орондоо ороод яаж зүгээр байхав утсаа жаахан оролддог байсан юм. Гэтэл энэ зуршил маань улам бүр даамжирсаар утсандаа зарцуулдаг цаг улам ихсээд ирж байгаа нь мэдэгдээд эхэллээ. Нөхөр уг нь энэ facebook-г ёстой нэг нүдээрээ үздэггүй байсан чинь одоо бүр 00 орсон ч утастайгаа ТВ үзсэн ч утастайгаа сууж байдаг боллоо. Бид 2-г дагаад хүүхдүүд бас маш муу үлгэр дуурайлал аваад байна. "Манай ангийн хүүхдүүд бүгд утастай, намайг утасгүй гээд шоолоод байна, надтай найзлахгүй байна" гээд  гомдоллоод байхаар нь өрөвдөөд хуучин утсаа бариулчихсан чинь одоо би өөрөө үгээ хэлж байнаа. Энэ smartphone, tablet-ууд чинь хүүхдийн ганц дайсан юм байна. Ээдээ та нарт хэлэхэд битгий авч өгөөрэй хүүхдэдээ.
Яаж байна гэхээр, юм уншихаа байж байна, анхаарал нь суларч байна, ой тогтоолт нь муудаж байна, хүний үг сонсохоо байж байна гэх мэт. Урьд нь орой болгон надаас ном уншиж өгөхийг гуйдаг байсан ядаж өөрсдөө комик ном ч болсон уншдаг байсан хүүхдүүд байхгүй болсон, оронд нь нэг нэг smart device барьж энд тэнд чив чимээгүй суусан хүүхдүүд л байна.

Эсвэл би хүүхэдтэй холбоотой зүйлийг их эмзэгээр хүлээж авдаг ч юмуу. Үгүй юм шиг байгаамаа, дэлхий даяар энэ kids obsession of phone smart device гэдэг толгойны өвчтэй болчихсон байх шиг байна. Сайн тал байхыг үгүйсгэхгүй, гэхдээ муу тал нь илүү олон гэж бодож байна. Ядаж л хараа муудна, хөдөлгөөний дутагдалд орно, орчин тойрон амьд ертөнцтэйгээ харьцах харьцаа муудна гэх мэт.
Ингээд би ойрын үед ийм арга хэмжээ авахаар бодож байна. Хүүхдүүдийнхээ утас таблетуудыг хурааж авах, эсвэл тодорхой цагаар л өгч яваандаа тэр цагийг нь багасгах, нэмж дугуйланд оруулах, илүү их даалгавар хийлгэдэг болгох, зөндөө ном нэмж авч өгч уншуулах, байнга уншсан үгүйг нь шалгаж байх, хүүхдүүдтэйгээ сайн ярилцах, гадуур дагуулж явж байх, спортын дугуйланд оруулах, оройд ном уншиж өгч байх (хэдий том болсон ч гэсэн), гэртээ чөлөөт цагаараа хийдэг ямар нэг зүйлтэй болгох (юм оёх, нэхэх, зураг зурах, лего угсрах, баримлын шавраар юм хийх ч юмуу) ер нь нэг үгээр хэлбэл гар утас таблетад зориулдаг цагийг нь багасгаад өөр үр бүтээлтэй зүйлд анхаарлыг нь хандуулах.
Гар утсан дээр яг юу хийгээд байгааг нь харвал охин facebook-т ангийнхаа найзуудтай их чаталж байна, дууны клип их үзэж байна, хүү болохоор янз бүрийн тоглоом тоглож байна. Охиноо орой 9 цагаас хойш fb-т онлайн байх юм бол бөөн хэрүүл болноо. Тийм болохоор одооноос утсыг нь цагийн хуваариар өгдөг юмуу гэж бодоод байгаа. Ер нь хүүхдүүд ч гэлтгүй томчууд ч гэсэн facebook болон нэтийн тоглоомонд их донтсон нь харагдах юмаа гадуур. Би fb рүү ихэнхдээ охиноо юу хийж байгааг шалгах гэж ордог юм, тэгээд цаашаа өөрөө юм уншаад хадуураад явчихнаа. Ер нь харж байхад хүмүүсээс тоглоомны хүсэлт урилга аймшигтай их ирэх юмаа. Тоглох мөрөөрөө өөрсдөө тоглохгүй яагаад бусад хүн рүү хүсэлт явуулаад байдаг юм бол доо. Би ч гэсэн өөрөө энэ гар утас нүүрном энэ тэрд донтохгүй байхын тулд чөлөөт цагаараа нэг тийм үр бүтээлтэй өгөөжтэй зүйл хиймээр байна. Тэгэж л хүүхдүүддээ үлгэр дуурайлал болохгүй бол. Аав ээж нь өөрсдөө нэг нэг юм барьж суучихаад яаж хүүхдээ боль гэж хэлэхэв дээ.

Гадаад суралцах, гадаадад сургуульд сурах

Яг энэ тухай өмнө нь бичсэн байгаа боловч хүмүүс сайн олж уншиг гээд дахиад оруулахаар шийдлээ.
Шинэ гарчигийг нь гүүглээр хамгийн их хайгддаг үгээр биччихлээ.

 

Хичээлээ хийгээчээ

/Wednesday, June 13, 2012/

Өөртөө хэлж байгаан. Маргааш би аймаар чухал пресентаци тавих ёстой юм, дор хаяж нэг цаг ярих ёстой, тэгэхээр чинь овоо хэдэн слайд бэлдэх хэрэгтэй еэ дээ. Тэгтэл эгч одоо юу хийж байна? Блог хэсээл сээгий үлдээсэн шиг өөрийн блогтоо хэрэгтэй хэрэггүй юм эрээчсэн шиг сууж байх юмаа. Болиосой хичээлээ хийгээсэй би. Маргааш яах гэж байгаа юм болоо. За яадгийн яадгийн, хэдэн үг холбочихоол гаръя.

Алимаа эгчийн блогийг хальт шагайсан чинь нэг юм бичмээр санагдаад гар загатнаад болдоггүй ээ. Гадаадад сурсан сурч байгаа хүмүүс бусдадаа туршлагаасаа хуваалцвал зүгээр юмуу гэж бодогдоод. Яахав дээ яаж гадаадад сурахаар ирчихээд байгаагаа өнгөтөөр ярьж өгвөл гоё юмуу гэж бодсон өөрийгөө зөвтгөх гээд л шалтаг хайгаад байгаан ккк. Би чинь өнгөтөөр ярих их дуртай шд мэднэ биз дээ.

Анх гадагшаа явах санаа 2009 онд төрсөн юмаа. Тэр үед би албан тушаал ахимаар санагдаад бяр чадал амтагдаад дур хүсэл оргилоод мэдрэл муудчихсан үе байсан юм шиг байгаан. Гэтэл гадаадад сургууль төгсөөгүй болохоор надад ямар ч шаанс байхгүй байв. 1-рт тэр ажилд өргөдөл өгсөн ч гадаадад сургууль төгссөн /graduate school/ хүмүүстэй өрсөлдөөд тэнцэх шаанс байхгүй, 2-рт тэр ажлыг авсан ч хийж чадна гэж өөртөө итгэхгүй байлаа. Учир нь би өөрийгөө мэдлэг боловсролын хувьд гадаадад сургууль төгссөн хүмүүсийн хажууд тун их голж байв. Ингээд гадагшаа сургуульд явах шийдвэрийг эргэлт буцалтгүй гаргаад нөхөртөө хэлж ойрын хугацаанд явбал гэр бүлээрээ явах бэлтгэлтэй байхыг сануулав. Нөхөр яахав дээ намайг тоглож байна гэж бодоо биз.

Заа сайн байцгаана уу?

Сайн биз дээ та нар минь.
Блогийнхоо нууц үгийг таг мартаад дахиж авах гэсэн чинь огт мэдэхгүй имэйл хаяг руу (бодвол би өөрөө нээсэн байх л даа)  шинэ пассворд явуулчлаа гээд өнөө имэйл рүүгээ орж чадахгүй бас тэрэн дээрээ шинэ нууц үг хүссэн чинь бас нэг өөр огт мэдэхгүй имэйл хаяг өгөөд, ёстой нээрээ хэдэн имэйл хаяганд шинэ нууц үг авч байж эцэст нь блогтоо орж ирвээ.
Хүүхэд ар гэр
Хүүхдийн хүмүүжил эрс өөрчлөгдсөн. Урьд нь хичээлээ л хийе гэдэг, ном уншдаг, хөгжмөө давтдаг байсан хүүхэд өмсөж зүүх идэж уух юм ярьсан, facebook эргүүлдсэн, үнэтэй гар утас эд хэрэгсэл нэхсэн хүүхэд болж 180 градус өөрчлөгдсөн. Зүгээр л энэ нийгмийн нөлөө. Xавь ойрынх нь бүх хүүхдүүд тийм байхаар яах ч аргагүй их нөлөөлөх юм. Би гэхдээ янз бүрийн дугуйлан энэ тэрд явуулж, утсыг нь хурааж авч аль болох завгүй байлгахаар оролдож байгаа. Ядаж байхад шилжилтийн нас нь болоод тэр юмуу зан ааш нь аймшигтай өөрчлөгдөж байна. Ар гэр бол ерөнхийдөө сайхан байнаа, амралтын өдөр болгон ах дүүсийнхээрээ очиж бужигналдаад л хоол унд идэж хов жив сүнгэнүүлсэн шигээ. Нутагтаа байхын нэг сайхан юм нь тэр юм даа. Гэхдээ бас ах дүү нар хэт ойр байхын зовлон байнаа байна. Манай юм бол танай юм, танай юм бол манай юм гэдэг зарчим зөвхөн монголынх биш ер нь азийнхны зан ч юмуу. Нэг их ах дүүсэрхэг, нэгнийх нь зовлон бүгдэнгийнх нь зовлон болчихно. Тал талаас зовлон тоочиж мөнгө нэхсэн хүмүүс. Аль нэг ах дүүгийн шинэ машин авах гэж байгаа, эсвэл бөө болсон нь энд мөрөөрөө ажлаа хийгээд амьдралаа яая гэж яваа надад яагаад хамаатай болчихоод байгааг нэг л ойлгохгүй юм. 
Ажил төрөл
Ажилгүй нилээн суусан, дараа нь ажилд яаж орсон яаж бэлдсэн тухайгаа блогтоо бичсэн байгаа. Энэ ажлыг хийгээд их л юм сурч байна. Би чинь ийм глобал хувийн хэвшилд бол ажиллаж үзээгүй байсан юм билээ. Тийм болохоор сурах юм их байлаа. Дотоодын жижиг компанид, том группд, олон улсын байгууллагад, төсөл хөтөлбөрт гээд янз бүрийн байгууллагад ажиллаж үзэж байснаас ийм төрлийн бизнесийн байгууллагад ажиллаж байсангүй. Юм юм л үзэж байна, бизнесийн хайр найргүй ширүүн өрсөлдөөн, төрийн байгууллагынхны хүнд суртал, олон улсын стандарт л бол стандарт байх ёстой, хүн гэдэг амьтны улайм цайм хуурамч зан гэх мэт. Урьд өмнөх ажлууд дандаа хүний нөмөрт, өөрөө толгой даан хариуцлага үүрэхгүй байсан болохоор их л амар байж дээ. Гэтэл одоо удирдах албан тушаал гэдэг чинь асар их үүрэг хариуцлага бас их зүрх зориг, үмхий санаа, алсын хараа, хүнтэй харьцах урлаг шаарддаг эд байна. Тэгээд бас манай улсад ажил төрөл хийхэд хувцас хунар гадаад үзэмж их чухал нөлөөтэй юмаа.  
Гэхдээ монголын бизнесийн ертөнцөд орж ирээд нэг л юмыг маш сайн ойлгож мэдэрч байна. Цэвэр бизнесээ хийгээд явдаг хүн нэг ч байхгүй, цэвэр ажлаа хийгээд явдаг төрийн албан хаагч нэг ч байхгүй. Тэд нар мөн хоорондоо улстөр гэдэг нарийн шижмээр маш бат бөх холбогдсон байдаг юм байна. Үнэндээ хөөрхий муу бизнес хийгчдэд түм буман зовлон байна. Байсгээд л элдэв шалгалт ирнэ, эсвэл ямар нэг бичиг баримтыг нь ямар ч шалтгаангүйгээр төрийн байгууллагаас гаргаж өгөхгүй өчнөөн удаж зовооно. Mуу муухай юм бичиж хүн амьтны сэтгэл санааг үймүүлэхгүй гэж их хичээж байгаа боловч ёооё үнэндээ л энэ нийгэмд болж байгаа зүйлсийг харахаар манай улс дампуурчих вий гээд айгаад байх юм.
За больё, өөр гоё юм ярья.
Турах тухай биш жингээ барих, хөдөлгөөний дутагдлаас гарах тухай боддог болсон. Нүүрээ будаж сурч байгаа гэж хэлсэн. Өдөр тутмын амьдрал бол тэр чигээрээ адал явдал, үнэндээ уйдах байтугай өвдөх ч зав гарахгүй байна. Бүх юм challenge, adventure болохоор толгойгоо таван тийш нь талын нэг ажиллуулах хэрэгтэй болж байгаа юм чинь. Өглөө ажилдаа гарч яваал (зүгээр явахгүй, яаж шүргэлцчихэлгүй явах вэ, зогсоол яаж олох вэ) өдөржин нервтэж үсчиж харайж ийш тийш гүйж гүйж орой хариад хоол унд "Ямар хоол хийж идэх вэ?" гэдэг тоглоом тоглоод л, угааж арчих, хүүхдүүдтэйгээ орилолдох (чи наад гар утсаа тавь, хөөе чи наад ipad тавь, хэн чамайг ав гэсийн гэдэг өгүүлбэрийг би өдөрт доод тал нь 30 удаа хэлж байх шиг байнаа), хагас бүтэн сайнд гэр бүлээрээ цэвэр агаар худалдаж авах (утаанаас зугтсан УБ-чууд амралтын өдрүүдээр хотын ойр хавийн амралтын газрыг дүүргэчихдэг юм байна, энэ чинь цэвэр агаар худалдаж авч байна л гэсэн үг биз дээ) гэх мэтээр амьдрал үргэлжлээд л. 
Сайхан байнаа сайхан байна.